2010 yılına girerken silah kontrolü Amerika ile Rusya arasındaki ana konulardan biri. Amerika’nın Sesi muhabirlerinden Andrea de Nesnera Washington-Moskova ilişkilerinin son durumu ve silah kontrolü üzerine üç eski üst düzey Amerikan hükümet yetkilisinin görüşlerini aldı.
Birçok uzman sekiz yıllık Bush Yönetimi sırasında Amerika-Rusya ilişkilerinin sürekli kötüleştiği konusunda birleşiyor. Uzmanlar Başkan Barack Obama’nın durumu değiştirip değiştiremeyeceğini merak ediyor.
Obama’nın göreve başlamasından birkaç hafta sonra Başkan Yardımcısı Joe Biden, Münih’teki bir uluslararası konferansta bu konuya değindi.
Biden, ”Şimdi Moskova’yla ilişkilerimizde ‘sil baştan düğmesine basma’ zamanı geldi. Rusya’yla birlikte çalışabileceğimiz ve çalışmamız gereken alanlara yeniden yönelmeliyiz,” dedi. Uzmanlara göre bu konuşma Washington-Moskova ilişkilerine yeni ve olumlu bir hava getirdi.
İki kez ulusal güvenlik danışmanı olarak görev yapan emekli hava generali Brent Scowcroft mevcut ilişkiyi “dikenli ancak düzelme yolunda olan” bir ilişki olarak tanımlıyor.
Scowcroft “sil baştan düğmesine basma” deyimini kullanmanın psikolojik olarak doğru bir adım olduğunu söyledi. İkili ilişkilerin yıllardır giderek bozulduğunu belirten Scowcroft durumu düzeltmenin önem taşıdığını ve şimdi bunun eşiğine geldiklerini vurguladı.
İki ülke, 5 Aralık’ta sona eren 1991 tarihli Stratejik Silahları Azaltma Anlaşması’nın yerini alacak yeni bir belge üzerinde çalışıyor. Taraflar yeni anlaşma imzalanıncaya kadar eskisinin hükümlerine bağlı kalacaklarını söylüyor.
Temmmuz ayında Moskova’daki zirvede Başkan Obama ve Rusya Cumhurbaşkanı Dimitri Medvedev, yeni anlaşmanın ana hatları üzerinde görüşbirliğine vardı. İki lider, stratejik nükleer savaş başlıklarının yanısıra füzeler ve uzun menzilli bombardıman uçaklarının sayısını da azaltacaklarını söyledi.
Eski savunma bakanlarından James Schlesinger, ilk anlaşmadaki sıkı denetleme hükümlerinin mutlaka yerine de konması gerektiği görüşünde:
Schlesinger esas sorunun ayrıntılar olduğunu belirtirken ilk anlaşmada Rusların saldırı silahları ve üretim tesislerinin denetlenmesinin öngörüldüğünü, bu denetleme sürecinin bundan sonra da devam etmesi gerektiğini savunuyor.
Uzmanlara göre Moskova yeni anlaşmada denetleme hükümlerinin hafifletilmesini Washington ise daha da güçlendirilmesini istiyor.
Eski dışişleri bakanlarından Lawrence Eagleburger, Ruslar’ın sıkı pazarlık yapmalarıyla tanındığını söylüyor.
Ruslar’ın geçmişte de nükleer konularda Amerika’ya kök söktürdüğünü hatırlatan Eagleburger, şimdi de bazı konularda tutumlarını sertleştirdiklerini belirtiyor. Eagleburger, Obama yönetiminin Rusya’yla ilişki kurmak için sabırsızlandığını ve bu yüzden bazı ödünler verdiğini öne sürüyor.
Bu ödünlerin, denetleme hükümlerini gevşetme şeklinde gerçekleşebileceğini belirten Eagleburger bunun hiç de akıllıca olmadığını söylüyor.
Ancak diğer uzmanlar, anlaşma Amerikan Senatosu tarafından onaylanacağı için her maddenin, özellikle de denetleme hükümlerinin son derece dikkatli inceleneceğini hatırlatıyor. Anlaşmanın, Rus parlamentosu Duma tarafından da onaylanması gerekiyor.