1996’da başlayan Türkiye-İsrail askeri ilişkileri on yıldan fazla sorunsuz devam etti. İsrail’in geçen Aralık ayında Gazze’ye başlattığı operasyonun ardından iki ülke ilişkileri gerginleşti. Türkiye son olarak İsrail’in de katılacağı hava tatbikatını iptal kararı aldı.
TRT’nin yayınladığı “Ayrılık” adlı dizinin birinci bölümünde, özellikle İsrailli bir askerin gülümseyen Filistinli bir kıza soğukkanlılıkla ateş ederek öldürmesini, İsrail’de birçok haber televizyonu yayınladı. Dizi, İsrail’de öfkeye yol açarken iki ülke ilişkilerindeki gerginliği artırdı.
Türkiye, İsrail’in Filistin topraklarını işgaline eleştirilerini artırdı. Son olarak Ankara, İsrail’in de katılacağı askeri tatbikatı iptal etti.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Dışişleri Komisyonu sözcüsü Suat Kınıklıoğlu’na göre, Gazze’deki insan hakları ihlallerinin ardından, İsrail uçaklarının topraklarında manevra yapmasına, Türk kamuoyunun izin vermesi zorlaştı. Suat Kınıklıoğlu’na göre, İsrail’le ilişkileri artık “stratejik” diye nitelemek imkansız. Kınıklıoğlu, “geçmişte stratejik olsa da bunun artık daha olağan ikili ilişkilere gerilediğini” savunuyor.
Son yaşanan gerginlikler, 1996 yılında askeri ve istihbarat alanlarında kurulan stratejik ittifakı tehlikeye attı.
Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Ocak ayında Davos’taki Dünya Ekonomik Forumu’nda İsrail Cumhurbaşkanı Şimon Peres’in de katıldığı toplantıda, İsrail’i sert bir dille eleştirdi ve toplantıyı terk etti. Erdoğan, İsrail’in Hamas’ın roket saldırılarına karşı misilleme olarak başlattığı operasyonu, “barbarlık” diye nitelemişti. İsrail’in bu operasyonunda çoğu sivil, bin 400’e yakın Filistinli öldü.
Uzmanlar, Türkiye’nin sert tutumunun hem Amerika, hem de Avrupa’da tedirginlik yarattığını söylüyor.
Kongre Türk-Amerikan Dostluk Grubu eşbaşkanı Demokrat milletvekili Robert Wexler, Erdoğan’ı çifte standart uygulamakla suçluyor. Wexler, “Başbakan Erdoğan teröre hoşgörü gösterilmeyeceğini söyledi. Bölgede teröre Lübnan’da Hizbullah ve Gazze’de Hamas yol açtı. Bunlar İsrail’deki sivil hedefleri vurdukları zaman, Başbakan neden tepki göstermedi?” diye soruyor.
İki ülkenin 1996 yılında başlattığı savunma işbirliği, Türkiye’yi Müslüman dünyası içinde İsrail’in en büyük dostu haline getirdi.
İstanbul Bilgi Üniversitesi’nden Soli Özel’e göre, ortak güvenlik çıkarlarından doğan bu ilişkiler, Ortadoğu’daki en önemli ittifaklardan biri oldu. Bu dönemde iki ülke de bölgede dışlandı ve özellikle Suriye ortak düşman haline geldi. “Türkiye o sırada lideri Suriye’de yaşayan PKK ile mücadele ediyordu,” diyen Özel, İsrail’le yaşanan ilişkilerin Türkiye’ye cesaret verdiğini ve Suriye’ye “Ya Öcalan’ı at, ya da biz gelip alırız,” mesajı verdiğini hatırlattı.
İsrail’le ilişkilerde değişim özellikle Adalet ve Kalkınma Partisi’nin 2002 yılında iktidara gelmesiyle yaşandı.
Suriye ve Türkiye bu aybaşında tarihi bir anlaşmaya imza attı. Anlaşma uyarınca iki ülkenin vatandaşları vizesiz karşılıklı seyahat edebilecek. İki ülke ortak askeri tatbikat düzenlemeye de hazırlanıyor. İsrail’le gelecekte yeni bir işbirliğinin işareti de yok.
AKP milletvekili Kınıklıoğlu, İsrail’le ilişkilerin düzelmesi konusunda fazla beklentisi olmadığını söylüyor. Kınıklıoğlu, “İsrail’in Gazze’ye mevcut tavrı sürerse, Türk-İsrail ilişkilerinin güç ve hassas bir dönemden geçeceğini tahmin etmek zor olmaz,” diyor. Kınıklıoğlu, “Kendimizi yeni bir döneme hazırlamamız gerek,” diye de sözlerine ekliyor.
Uzmanlar, Türkiye ve İsrail arasındaki stratejik ilişkilerin bölgede bir zamanlar en güçlü ittifak olduğunu doğrulasa da, bu işbirliğinin en azından bugün yaşanmadığına işaret ediyor. Özellikle de Türkiye’nin son dönemde Suriye, Irak ve son olarak da İran’la ilişkileri geliştirme çabası göz önüne alındığında, bu ittifakın yeniden canlanması fazla beklenmiyor.