Erişilebilirlik

Kadir: 'Binlerce Uygur Kayıp'


Uygurların sürgündeki lideri Rabiya Kadir, Urumçi’deki olaylardan sonra binlerce kişinin ortadan kaybolduğunu açıkladı.

Tokyo’da konuşan Kadir, Çin hükümetinin bir gecede 10 bin Uyguru evlerinden topladığını ve bu kişilerin akıbetinin hala bilinmediğini söyledi.

Çin hükümeti, olaylarda 197 kişinin öldüğünü ve en az bin kişinin tutuklandığını bildirmişti.

Bu arada Tokyo hükümeti Rabiya Kadir’e vize vermesinin Çin’le ilişkilerini etkilemeyeceğini bildirdi.

Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü, vizenin siyasi bir yönü olmadığını ve 3 günlük Japonya ziyareti sırasında Rabiya Kadir’in resmi görüşme yapmayacağını söyledi.

Çin, Japonya’nın Rabiya Kadir’e vize vermesini kınamış ve resmi açıklamadan tatmin olmadığını bildirmişti.

Doğu Türkistan’ın başkenti Urumçi’de 5 Temmuz günü çıkan olaylarda en az 190 kişi ölmüş, çoğu Uygur olmak üzere bin 400 kişi de tutuklanmıştı. Şiddet olaylarınaa, geçen ay, Çin'in güneyindeki bir oyuncak fabrikasında çalışan iki Uygur göçmenin, cinsel tecavüz iddiasıyla Hanlar tarafından öldürülmesinin sebep olduğu sanılıyor.

Hükümetin nüfus dengesini değiştirmek için Doğu Türkistan’a yüz binlerce Han yerleştirmesi zaten Uygurların şiddetli tepkisine yol açıyordu. Nitekim Urumçi’deki da çatışmalar da Uygurlarla Hanlar arasındaydı.

Üç günlük özel bir ziyaret için Japonya’da bulunan Rabiya Kadir, Tokyo’da yaptığı basın toplantısında, Çin hükümetini ağır bir dille eleştirdi. Urumçi’de 5 Temmuz gecesi kanlı olaylar meydana geldiğini öne süren Kadir, halkın polislerle çatıştığını, kentin her yerinden silah sesleri duyulduğunu söyledi.

Çinli yetkilileri olaylara seyirci kalmakla suçlayan Kadir, gece kentte sükûnet sağlanması için hiçbir şey yapılmadığını ileri sürdü. O günkü olaylarda sadece 190 kişinin öldüğüne inanmadığını belirten Kadir, gece 10 bin Uygurun toplandığını ileri sürdü. Kadir, “Bir gecede 10 bin kişi ortadan kayboldu? Öldürdülerse cesetleri nerede? Tutukladılar ise nerede tutuluyorlar?" diye sordu.

5 Temmuz’daki olaylardan sonra kentteki Çinliler, başka bir deyişle Çin’de çoğunluğu oluşturan Hanlar gösteri yapmış; sopalar, bıçaklar, demir çubuklar ve ev yapımı başka ilkel silahlarla Uygurlara ait dükkân ve mağazalara saldırmıştı.

Rabiya Kadir, Çin polisinin, aybaşından beri her gün ev ev dolaşarak, hiçbir gerekçe göstermeden Uygur erkekleri alıp götürdüğünü söyledi. Keyfi tutuklamaların hala sürmesinden ciddi kaygı duyduğunu belirten Kadir Tokyo hükümetinden olayları soruşturmasını istedi:

Japonya’dan kayıp 10 bin Uygurun durumunu soruşturmasını da isteyen Kadir, ayrıca, tüm dünya ülkelerine, Urumçi’deki olayların bağımsız bir komisyon tarafından incelenmesi için Birleşmiş Milletler’e baskı yapmaları çağrısında bulundu.

Çin Dışişleri Bakanlığı olaylardan yabancı unsurları sorumlu tutuyor. Bakanlığa göre olayların arkasında Doğu Türkistan’ın bağımsızlığını isteyen yabancı merkezli ayrılıkçı gruplar bulunuyor. Hatta Bakanlık sözcüsü, isyanın Dünya Uygur Kurultayı lideri Rabiya Kadir tarafından planlandığını bile iddia etmişti.

Bir zamanlar iş dünyasındaki başarılarından ötürü Çin hükümeti tarafından ödüllendirilen ve örnek gösterilen Kadir daha sonra görüşlerinden ötürü yıllarca hapis yattı. Kadir uzun bir süredir Amerika’da sürgünde yaşıyor.

Dünya Uygur Kurultayı liderinin Japonya’yı ziyareti bile Çin’in tepkisine yol açtı. Çin hükümeti, Tokyo hükümetinin Kadir’e vize vermesini, Japonya'nın Pekin büyükelçisini Dışişleri Bakanlığı'na çağırarak protesto etti. Tokyo hükümeti ise Kadir'in Tokyo'ya bir sivil toplum örgütü tarafından davet edildiğini ve üç günlük ziyareti boyunca resmî temasta bulunmayacağını savundu.

Tokyo’ya, Japon halkına Uygur Türklerinin durumunu anlatmak için gittiğini söyleyen Rabiya Kadir, daha sonra bir film festivaline katılmak için Avustralya’yı ziyaret edecek.

Çin hükümeti, iki hafta önce, Rabiya Kadir’le ilgili bir belgeseli programına aldığı için Melbourne Uluslararası Film Festivali’ni protesto etti.

XS
SM
MD
LG