Washington’daki Uluslararası ve Stratejik Araştırmalar Merkezi (CSIS) Türk – Amerikan ilişkileri konusunda kapsamlı bir rapor yayınladı. Obama yönetimine öneriler de içeren raporun tanıtımını “CSIS Türk Amerikan Stratejik Girişimi” eş başkanları eski Ulusal Güvenlik Danışmanları Zbigniew Brzezinski ve Brent Scowcroft yaptı.
“Türkiye’nin Değişen Dinamikleri: Türk Amerikan İlişkilerinde Stratejik Seçenekler” başlıklı raporda Türkiye’nin stratejik önemi vurgulanıyor, Türk Amerikan ilişkilerinin iyi yönetilmesi ve ikili ilişkilere yüksek düzeyde ilgi gösterilmesi gerektiğinin altı çiziliyor.
Raporun kamuoyuna açıklandığı oturuma katılan eski Ulusal Güvenlik Danışmanı Zbigniew Brzezinski Türkiye’nin önemine vurgu yaptı ve 10 madde saydı: “Türkiye, Amerika’nın denenmiş ve gerçek bir müttefikidir. Türkiye, jeo-stratejik açıdan önemli bir NATO üyesidir. Türkiye, Avrupa Birliği’ne üye olmaya aday bir ülkedir. Türkiye, Müslüman bir demokrasidir. Türkiye, bölgede bir istikrar kaynağıdır. Türkiye, İsrail’in yapıcı bir ortağıdır. Türkiye İran üzerinde olumlu bir etki unsurudur. Türkiye, Türki Cumhuriyetlerine örnektir, Azerbaycan ve Ermenistan arasında arabulucudur ve son olarak, Türkiye, Avrupa’nın enerji kaynaklarını çeşitlendirmesinde önemli bir konumdadır.”
Brzezinski, bu nedenlerle Türk Amerikan stratejik ilişkilerinin son derece önemli olduğunu söyledi.
Raporda Türk ve Amerikalı yetkililere politika önerilerinde bulunuluyor. CSIS Türk Amerikan Stratejik Girişiminin Başkanı Stephen Flanagan, Obama Yönetiminin Türkiye’yle stratejik işbirliği yapılması için ortak bir gündem sunmasının olumlu karşılanacağını söyledi. Raporda, bu ortak gündemin nelere dayanabileceği konusunda değerlendirme yapılıyor.
Rapordan Notlar
“Türkiye’nin Değişen Dinamikleri” başlıklı raporda Türkiye’yle Amerika’nın stratejik çıkarlarının büyük ölçüde örtüştüğü vurgulanıyor. Raporda iki ülkenin ortak çıkarları, Ortadoğu’da istikrarın sağlanması, terör ve aşırıcılıkla mücadele, serbest ticaret, enerji güvenliğinin sağlanması, Orta Asya ve Kafkas ülkelerinin egemenliği ve istikrarının korunması, Avrupa’yla yapıcı ilişkilerin sürmesi olarak sıralanıyor. Ancak CSIS raporunda Irak savaşından kaynaklanan güven eksikliğinin ilişkileri zorlaştırdığı vurgulanıyor. CSIS uzmanları, değişen siyasi ve jeo-stratejik şartlar nedeniyle Türkiye ve Amerika’nın zaman zaman farklı politikalar uygulayabileceğini, ilişkilerin olumlu bir seyirde devam etmesi için ikili ilişkilerin iyi yönetilmesi ve yüksek düzeyde ilgi gösterilmesi gerektiğini vurguluyor.
Rapora göre, Ankara, Washington’un bölgesel konularda kendisine danışmasını bekliyor ve ortak değerlere sahip güvenilir bir ortak olarak değerlendirilmek istiyor. Washington ise Ankara’nın güvenilir bir ortak olmasını; anti-demokratik ülkelere fazla yakınlık göstermeyen ancak komşularıyla barışık bir ülke olmasını bekliyor. Washington ayrıca, Türkiye’nin liderlik göstererek, örnek olarak Müslüman ülkeleri etkilemesini istiyor. CSIS uzmanları, bunun için Türkiye’nin reformlara hız vermesi, demokrasisini derinleştirmesi ve bu sayede Avrupa Birliği’yle bütünleşmesinin önemine vurgu yapıyor.
Öneriler
CSIS uzmanları Türk Amerikan ilişkilerinde olumlu bir gündem yaratılması gerektiğini belirtiyor. Bu olumlu gündemi oluşturacak maddeler arasında Irak’ın uzun dönemde istikrara kavuşturulması ve kalkınması, Afganistan ve Pakistan, yatırım ve ticaretin arttırılması, askeri işbirliği ve Türkiye’nin Avrupa Birliği üyeliğinin desteklenmesi sıralanıyor. Raporda, Ermenistan, Rusya ve Yunanistan’la ilişkiler; enerji sevkiyatı; İsrail – Filistin, Kafkaslar ve Kıbrıs sorunlarının çözümü konusunda taraflar farklı yaklaşımlar benimsese de Türkiye’yle Amerika’nın amaçlarının uyuştuğuna dikkat çekiliyor. Ancak raporda, Rusya’nın bölgedeki rolü, İran ve Türkiye’de demokrasi ve hukukun üstünlüğü konularının taraflar arasında özenle yönetilmesi gerektiğine işaret ediliyor.
CSIS uzmanları Başkan Barack Obama’nın 24 Nisan Ermeni anma günü vesilesiyle yayınlayacağı mesajında “soykırım” sözcüğünü kullanmasının veya Temsilciler Meclisi’ne sunulan soykırım tasarısına karşı önlem almamasının ilişkilere zarar vereceği uyarısında bulunuyor. CSIS, bu konuda, Türkiye’yle Ermenistan’ın ilişkilerini normalleştirmesinin desteklenmesi çağrısında bulunuyor ve Türkiye tarafından önerilen tarih komisyonunun kurulmasını destekliyor.
100 sayfalık CSIS raporunda Amerikan yöneticilerine politika önerilerinde bulunuluyor. CSIS, Amerika’nın Türkiye’nin tam üyeliği için Avrupa Birliği nezdinde sessiz bir diplomasi uygulamasını öneriyor. Uzmanlar, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ne uygulanan ekonomik tecride son verilmesi; Rumların Türklerle uzlaşması için baskı yapılması ve Türkiye’nin de Rumlara bazı açılımlarda bulunması çağrısında bulunuyor. Raporda, Türkiye’nin Amerika’nın Irak’tan çekilme sürecinde önemli bir rol oynayabileceğine işaret ediliyor ve Iraklı Kürtlerle Türkiye arasında PKK konusunda bir uzlaşmaya varılmasının önemine dikkat çekiliyor.
Türkiye - İran ilişkileri, Türk - Amerikan ilişkilerinde “sınav niteliği taşımamalı” diyen CSIS uzmanları, Ankara’nın İran’la Amerika arasındaki diyalogda rol oynayabileceğini, ancak yaklaşım farklıları nedeniyle ilişkilerde gerginlik doğabileceğini yazıyor. Raporda, İran’ın nükleer programı konusunda bir ilerleme sağlanmaması durumunda Türkiye’nin de Tahran’a daha fazla yaptırım ihtimaline karşı çıkmaması öneriliyor.
CSIS raporunda Ankara’nın Ortadoğu’da izlediği politikalarının faydalı olabileceği belirtilirken, Türkiye’yle Amerika’nın bu politikaların ortak çıkarlara nasıl hizmet edeceğinin belirlenmesi gerektiğine vurgu yapılıyor. Raporda Türkiye’nin Afganistan ve Pakistan’a destek verebileceği yazıyor. Bu arada raporda Amerika’nın Türkiye tarafından önerilen Kafkaslar İstikrar ve İşbirliği Platformuna destek vermesi öneriliyor. CSIS uzmanları, Amerika’nın Türkiye’nin enerji koridoru olmasını desteklemesi gerektiğini yazıyor.
CSIS çalışmasına Türkiye’yi ve bölge ülkelerini yakından tanıyan isimler danışmanlık yaptı: eski Başkan Jimmy Carter’ın Ulusal Güvenlik Danışmanı Zbigniew Brzezinski; eski Başkan Gerald Ford ve eski Başkan George Bush’un Ulusal Güvenlik Danışmanı ve Türk Amerikan Konseyi Yönetim Kurulu Başkanı emekli Korgeneral Brent Scowcroft; eski Ankara Büyükelçisi Morton Abramowitz; eski İstanbul Başkonsolosu ve Türk Amerikan Konseyi (ATC) Başkanı Büyükelçi James Holmes; eski Avrupa Kuvvetleri Komutan Yardımcısı emekli Orgeneral James Jamerson ve eski Merkezi İstihbarat Dairesi (CIA) Başkan Yardımcısı John McLaughlin.
“Türkiye’nin Değişen Dinamikleri: Türk Amerikan İlişkilerinde Stratejik Seçenekler” başlıklı raporu, CSIS Başkan Yardımcısı Stephen Flanagan; CSIS Uzmanı Samuel Brannen; CSIS Türkiye Projesi Direktörü Bülent Alirıza; CSIS Enerji Programı uzmanı Edward Chow; CSIS Ortadoğu Programı Başkan Yardımcısı Haim Malka; CSIS Rusya – Avrasya Programı Direktörü Andrew Kutchins; CSIS Avrupa Programı Direktörü Julianne Smith kaleme aldı.
Raporun İngilizce metnine ulaşmak için tıklayın.
