Türk Ceza Kanunu’nun 301’nci maddesinde değişiklik öngören kanun teklifi, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 65’e karşı 250 oyla kabul edildi. Yapılan değişiklikle ilgili tartışmalar sürüyor.
301’nci maddede, “Türklük” ibaresi “Türk Milleti;” “Cumhuriyet” ibaresi de “Türkiye Cumhuriyeti Devleti” olarak değiştirildi. Yeni şekliyle, 301’nci maddeye göre, Türk Milletini, Türkiye Cumhuriyeti Devletini, Türkiye Büyük Millet Meclisini, Türkiye Cumhuriyeti Hükümetini ve Devletin yargı organlarını alenen aşağılayan kişi, en fazla üç yıl yerine en fazla iki yıla kadar hapis cezasına çarptırılacak.
Görünürde, çok az bir değişiklik söz konusu.
Adalet ve Kalkınma Partisi Sakarya milletvekili Şaban Dişli şöyle diyor: “Maalesef, sonuçta o kadar çok dava açıldı ve bu konu siyasi gündeme taşındı ki, Avrupa Birliği’ne uyum için o değişikliği yapmamız gerekiyordu. Sonuçta bir şey değişmedi... Sadece Türklük yerine Türk milleti dendi... Bu maddede başka da bir değişiklik yok.”
Ancak, Türk Ceza Kanunu’nun 301’nci maddesi kapsamında soruşturma yapılması Adalet Bakanlığı’nın iznine bağlandı. Bu pratikte bir etki yapabilir – yani dava açılmasının Adalet Bakanlığı’nın iznine bağlanması, açılan dava sayısında azalma olmasına yol açabilir.
Dişli şöyle diyor: “Adalet Bakanlığı, konuyu siyasi boyuttan çıkarıp, teknik inceleme yaptıracak, bakanlığın uzmanlarına. Bu davaların birçoğu, belli bir avukat grubunun kendilerine ün sağlama adı altında açtıkları davalardır. Yani bugün başınızı sağa çevirseniz dava açılıyordu; sola çevirseniz dava açılıyordu. Bunlar tamamen siyasi davalardı.”
2002 yılından bu yana, 301’nci maddeden 745 kişi mahkum olurken, toplam 1481 dava açıldı; 6745 kişi yargılandı.
Türk Ceza Kanunu’nun 301’nci maddesinden yargılanan yazarlarla gazetecilerin sayısının bu kadar yüksek olmasının, Türkiye’nin imajına büyük zarar verdiği bir gerçek. Basın ve ifade özgürlüğü raporlarında sürekli olarak eleştirilen 301’nci madde, Avrupa Birliği’nin de tepkisini çekiyordu.
Avrupa Birliği Dönem Başkanlığı'ndan yapılan açıklamada, değişikliğin "ifade özgürlüğünün güvence altına alınmasında yapıcı bir adım olduğu ve uygulanmasının beklendiği" vurgulandı. Avrupa Birliği Komisyonu da, "ifade özgürlüğünün önündeki en büyük engellerden biri olan 301'nci maddenin değiştirilmesini memnuniyetle karşıladıklarını" açıkladı, ancak ifade özgürlüğünü kısıtlayan diğer maddelerde de değişiklik yapılması gerektiğini vurguladı.
Cumhuriyet Halk Partisi Bursa Milletvekili Onur Öymen, Adalet ve Kalkınma Partisi’nin bu reformu dış baskılar sonucu yaptığını söylüyor: “Bu 301’in hükümet tarafından ısrarla Meclis’e getirilmek istenmesinin arkasında esas itibariyle Avrupa Birliği’nin dayatmaları yatıyor. Türkiye’nin bu konuda pek ihtiyacı olduğunu zannetmiyoruz. Çünkü bu madde eleştiriyi serbest bırakan, hakareti yasaklayan bir madde, diğer ülkelerde olduğu gibi.”
301’nci maddedeki çelişkilere dikkati çeken Öymen, hükümetin bu değişikliklerle ne yapmak istediğini sorguladı: “301'nci maddeyle ilgili olarak [hükümetin] dediği şudur: ‘efendim, biz fikir hürriyetini genişletmek için böyle bir şey yapıyoruz.’ Oysa, bakıyoruz, bizzat Başbakan, kendini kedi gibi çizen karikatüristleri mahkemeye veriyor. En küçük eleştiride bulunan yazarlara tepki gösteriyor, tahammülü yok. Eğer, ifade özgürlüğü ise amacınız, bu davranışlardan vazgeçeceksiniz, her şeyden önce. Başından sonuna son derece tutarsızdır bu konudaki yaklaşımları... Üstelik, değiştirilmeden önceki haliyle bu madde, bu iktidar zamanında Meclis’ten geçirilmiştir.”
Öymen de bu reformla çok büyük bir değişiklik olmayacağını düşünüyor.
