Erişilebilirlik

Riskli Ev Kredileri Nasıl Kriz Yarattı?


Amerika'da ev kredilerinde patlak veren kriz dünya ekonomisindeki dengeleri alt üst etti. Riskli ev kredisi veren Amerikan şirketleri, ödemelerdeki gecikme yüzünden mali çıkmaza girdi. Öte yandan artan faizler yüzünden ev taksitlerini ödeyemeyen milyonlarca Amerikalı da evlerini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya kaldı. Bu durum Amerikan ekonomisini yavaşlattı ve hem Merkez Bankası’nı, hem de Bush yönetimini önlem almaya zorladı. Buna rağmen, ev piyasası ve Amerikan ekonomisindeki kriz çok çabuk atlatılacakmış gibi görünmüyor. Mortgage olarak da bilinen ev kredisi sisteminde özel bir yeri olan "yüksek riskli" krediler nasıl ve neden bu kadar büyük bir krize yol açtı. Uzmanlara göre sorumsuzca davranan bankalar ve finansal kuruşlar bu işin başlıca sorumlusu.

Amerika’da değişken faizli ev kredileri genellikle dar gelirlilere ya da kredi geçmişleri sorunlu kişilere veriliyor. Uzmanlar New York’ta olduğu gibi birçok kentte bu tür kredilerin çoğunlukla azınlıklara, Michele McIntosh gibi tek başına üç çocuğunu büyütmeye çalışan kadınlara verildiğini söylüyor. McIntosh şöyle konuşuyor: “Kredi almamı sağlayan kişi piyasaların durumunun iyi olduğunu, gelecekte de bu durumun süreceğini, kaygılanmam için neden olmadığını söyledi. Ben de olur dedim. Hatta bu kişi, faiz oranı yükselirse, gider yeniden kredi alırsın bile dedi.”

Birkaç aydır işsiz olan McIntosh borç taksitlerini ödeyemiyor ve arayı kapatmasının mümkün olmadığını belirtiyor. New York Belediye Meclisi üyesi James Sanders de McIntosh gibi evlerini kaybetmekle karşı karşıya olan birçok kişinin de oturduğu Queens bölgesini temsil ediyor. Sanders, “acımasız” diye nitelediği bazı kredi kuruluşlarının, özellikle düşük gelir gruplarını ve toplumdaki azınlıkları hedef aldığını söylüyor. Sanders şöyle konuşuyor: “En büyükleri dahil bütün bankalar bu işin içinde. Şimdi biz bu kredileri dağıtmadık diyorlar. Ancak bu bankalar, kredi satan aracılardan bu kredi sözleşmelerini satın aldı. Ve bu durumun sürüp gitmesine göz yumdu.”

New York Eyalet yetkilileri şimdi kredi yolsuzluklarının üzerine gidiyor. Vali Eliot Spitzer devletin evini kaybetme tehlikesiyle karşı karşıya olan kişilere yardım konusunda kararlı olduğunu söylüyor. Vali Spitzer, “Soruna kişiler bazında yaklaşmıyoruz. Amacımız, bu tür krediler yüzünden evini kaybetmek durumundaki herkese yardım etmek” diye konuşuyor.

New York Eyalet ekonomistlerinden Frank Bruno herkese yardım edebilmek için özel sektörün de desteğine ihtiyaç olduğunu söylüyor. Bruno’ya göre söz konusu olan para 2000-2005 döneminde kullanılan ve tutarı 100 milyar Dolar’ı aşan bir miktar. Dolayısıyla, hükümetin bu tür bir miktarla ilgili sorunu tek başına çözmesi mümkün değil.

Bankalar bu sözde karlı kredi sözleşmelerini küçük kredi şirketlerinden toplayıp toplu halde dünyanın her yerindeki finans kuruluşlarına sattı. Şimdi, para piyasaları uzmanları bile bu değersiz kağıtların dünyanın neresinde olduğunu bile bilmiyor. Bankacılar krizin hala atlatılmadığını, artan faiz oranları nedeniyle daha birçok kişinin borçlarını ödeyemez hale gelebileceğini söylüyor.

XS
SM
MD
LG