Erişilebilirlik

ABD-Rusya İlişkileri Hala Gergin


Bir zamanlar umut vadeden Rusya-Amerika ilişkileri son zamanlarda oldukça çalkantılı. Dünyanın tek süper gücüyle Soğuk Savaş dönemindeki düşmanı arasındaki gerginlik, iki ülke liderlerinin yaptıkları açıklamalarla su yüzüne vurdu. Almanya’daki G-8 zirvesinde Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin, bir füze savunma sisteminde Amerika’ya katılmayı teklif ederek buzları biraz olsun eritmeye çalıştı.

George Bush ve Vladimir Putin füze diplomasisi yaparken rahat ve dostça bir görünüm sergilemeye özen gösterdi. İki lider, gerginlik sırasında bile şakalaşmayı ihmal etmedi.

Ancak bir zamanlar iki ülke arasında geliştirilen rahat ilişkiler, Avrupa’da konuşlandırılması planlanan füzeler ve Putin hükümetinin Rus toplumu üzerinde baskısını arttırması yüzünden gerginleşmeye başladı.

İki lider, 6 yıl önce Slovenya’da ilk kez bir araya geldikleri zaman George Bush, Putin’e baktığında güvenebileceği bir lider gördüğünü söylemiş, "Putin’in gözlerinin içine baktım. Kendisini son derece güvenilir ve samimi buldum. Adeta ruhunu okuduğumu hissettim," diye konuşmuştu.

Ancak Temsilciler Meclisi Dış İlişkiler Komisyonu Başkanı Tom Lantos , iki liderin oluşturmayı umdukları ilişkinin sekteye uğradığını söylüyor. Lantos, "Başkan Bush artık Vladimir Putin’in gözlerinin içine baktığında hür ve şeffaf demokratik toplumlara inanan samimi bir dost görmüyor," diye yanıt veriyor.

Rusya’da hükümet karşıtı protestolar artık oldukça sık. Göstericiler, Kremlin’in bireysel hakları baskı altına almasını ve basın özgürlüğünü ihlalini protesto ediyor. Çeçen ayrılıkçılara karşı savaşın sürmesi de eleştiri konusu. Başkan Bush da bu noktaya dikkat çekiyor ve "Amerika bir ülkeyle olan dostça ilişkilerini sürdürürken o ülkenin demokrasiye geçişini de sağlayabilir," diye konuşuyor.

Başkan Bush kısa süre önce Çek Cumhuriyeti’nde Putin hükümetini eleştirirken oldukça açık konuştu:

"Rusya’da bir zamanlar halkı güçlendireceği vadedilen reformlar artık raydan çıktı. Demokratik gelişmede duraklamalar yaşanıyor."

Ancak Washington’daki Kennan Enstitüsü uzmanı İrina Papkova, Bush’un böyle konuşmaması gerektiğini ve eleştirilerinde haksız olduğunu söylüyor. Uzman, Rus ekonomisinin geliştiğini ve Putin’e halk desteğinin arttığını belirtiyor. Papkova, Putin’in performansını, Bush’un Irak savaşını yönetişi ve terör zanlılarının durumunu ele alışıyla karşılaştırıyor. Papkova, "Rusya’da herkes, “Amerikalılar kim oluyor da bize nasıl yaşamamız gerektiğini söylüyor” diye düşünüyor. Bush’un sözleri de bu düşünceleri güçlendirmekten başka bir işe yaramıyor," diyor.

Birkaç hafta önce Putin, Avrupa’yı nükleer füze hedefi altına alma tehdidinde bulundu. Rus yetkililer, Amerika’nın Çek Cumhuriyeti’ne bir füzesavar radarı ve Polonya’ya da 10 adet savunma füzesi yerleştirme önerisinin Rusya’yı tehdit edeceğini söylüyor. Ancak Putin daha sonra Azerbaycan’a sadece İran füzelerini tesbit etmeye yönelik bir radar sistemi kurulmasını önerdi, Başkan Bush da bu sürpriz teklifini değerlendireceklerini bildirdi.

Amerika Dışişleri Bakanlığı eski yardımcılarından Richard Holbrooke, füze tartışmasının gerginleşen ilişkileri daha da açığa çıkardığını söylüyor. Holbrooke "İki ülkenin hükümetleri şu anda iyi ilişkiler içinde değiller. İki taraf da birbirine karşı oldukça öfkeli. Şu anki durum bir Soğuk Savaş değil ancak 1990’lı yıllarda olduğu gibi birlikte çalışmalı ve işbirliği yapmalıyız," diyor.

Vladimir Putin’in cumhurbaşkanlığından önce Rusya, Sovyetler Birliği yıllarında yapılan ekonomik hataların sonuçlarıyla uğraşıyordu. Ancak Putin’in başkanlığı sırasında ülke ekonomisi istikrarlı bir biçimde büyüdü. Dış siyaset uzmanı Igor Dançenko, "Son birkaç yıl içinde Rusya çok daha büyük bir ekonomik güç haline geldi. Moskova artık kendine güveniyor ve daha bağımsız bir dış siyaset çizgisi geliştirmeye çalışıyor" diyor.

Rusya’nın dış siyasetteki çıkarları, Kosova’nın geleceği, Irak savaşı ve İran’la olan ilişkilerde Amerika’nınkilerle çatışıyor. Buna rağmen iki ülke liderinin yakın bağları var. Dançenko "Başkan Bush’un Putin’le olan ilişkisi çok iyi. Bush, dış siyasette istediklerini elde edebilmek için Putin’e ihtiyacı olduğunu biliyor. Putin de Amerikan-Rus ilişkilerinin önemli olduğuna inanıyor," diye devam ediyor.

Bush yönetimi, Rusya’yla olumlu bir işbirliği içine girmek istiyor. G-8 zirvesinde yapılan görüşmelerin samimi bir havada geçmesi de bu isteğin bir göstergesi. Putin’in füze savunma sistemine ilişkin önerisi bu yaz iki ülke arasındaki diplomasi trafiğini arttıracağa benziyor. Ancak uzmanlar, Rusya’nın son yıllarda elde ettiği ekonomik büyümeden güç alarak kolay taviz vermeyeceği görüşünde…

XS
SM
MD
LG