Avrupa Birliği’nde son genişlemenin gerçekleştirildiği 1 Mayıs 2004’te ve öncesinde yeni üyelerden eski üyelere doğru iş gücü akını olacağı yönündeki beklenti bazı ülkelerin kabusu haline gelmişti. Aradan iki yıl geçtikten sonra kabus görmeye gerek olmadığı verilerle kanıtlandı. Avrupa Birliği Komisyonu’nun açıkladığı bir rapor yeni üyelerden eski üyelere yönelik iş gücü akının beklenen boyutta gerçekleşmediğini ortaya koydu. Bu veriler ışığında Komisyon, yeni üyelere kısıtlama uygulayan ülkelerin politikalarını gözden geçirmelerini talep etti.
Avrupa Birliği Komisyonu’nun istihdam, sosyal işler ve fırsat eşitliğinden sorumlu üyesi Vladimir Spidla, Mayıs 2004’te yaşanan genişlemeden sonra yeni üyelerden eski üyelere yönelik iş gücü akınının “sabit” ve pazarı etkileyecek oranda olmadığını söyledi. Eski üyelerdeki kotaların yüzde 40’ından fazlasının kullanılmadığına da dikkat çeken Spidla, işçilerin serbest dolaşımının Avrupa Birliği’nin dört temel özgürlüğünden biri olduğunu ve raporun işçilerin serbest dolaşımının 15 eski üyenin pazar dengelerini bozucu etki yaratmadığını gösterdiğini ifade etti.
Mevcut uygulamada yeni üyelere sadece üç ülke kısıtlama uygulamıyor. Bunlar İngiltere, İrlanda ve İsveç. Genişleme sonrasında, kısıtlama uygulayan ülkeler arasında Almanya, Avustuyra, İtalya ve Hollanda en fazla işçi kabul edenleri oluşturdu. Antlaşmalar gereği Avrupa Birliği’nin 15 eski üyesi yeni üyelerden gelebilecek iş gücü hareketlerine kısıtlama getirebiliyor. Bu kısıtlamalar kademeli olarak artırılabiliyor ve toplamda 7 yılı aşamıyor. Bu sürenin ilk iki yılı Mayıs 2006’da dolmuş olcak. Üye ülkeler Komisyon tarafından açıklanan rapor doğrultusunda geçiş sürelerini üç yıl daha uzatıp uzatmayacaklarına nisan ayı içinde karar verecekler.
Komisyon raporu doğrultusunda üye ülkelerin önünde üç seçenek bulunuyor: Geçiş süresinin uzatılması, iptali ya da içeriğinin değiştirilmesi. Almanya, Fransa ve Avusturya’nın 2011’i aşamayacak olan geçiş sürelerinin tamamını kullanmaları beklenirken İspanya, Finlandiya, Portekiz ve Yunanistan’ın kısıtlamaları kaldırma olasılığı üzerinde duruluyor. Eski 15 üyenin kısıtlama uygulamadığı sadece iki ülke var: Malta ve Kıbrıs.
İşçilerin serbest dolaşımı Türkiye’yi de yakından ilgilendiren bir konu. Gerek 17 Aralık kararında gerekse Müzakere Çerçevesi’nde serbest dolaşıma ilişkin uzun geçiş süreleri, derogasyonlar, özel düzenlemeler ve kalıcı koruma önlemleri uygulanabileceği vurgulanmıştı. Bunun ardında ise Avrupa Birliği ülkelerinin pazarlarını Türk işçi akınından koruma endişesi yatıyor. Komisyon tarafından açıklanan rapor ise verilerin zaman zaman beklentilerden daha iyi olabildiğini ortaya koyması açısından önem taşıyor.