Görme özürlüler ya da görme duyusu zayıflamış kişiler için yeni teknolojiler hakkında çalışmalarıyla bilinen, Amerika Görme Özürlüler Vakfı’yla iletişim kurduk ve Vakfın AccessWorld adlı dergisinin Genel Yayın Yönetmeni Jay Leventhal ile konuştuk. Kendisi de bir görme özürlü olan Leventhal, 1986 yılından bu yana Vakıfta görev yapıyor ve Amerika genelinde görme özürlüler için geliştirilen ürünleri değerlendiriyor. Aslında AccessWorld adlı derginin temel amacı da bu... Syracuse Üniversitesi’nde psikoloji eğitimi alan Jay Leventhal New York’ta yaşıyor. Çeşitli alanlardaki teknoloji her geçen gün bir adım daha ileriye giderken, bu teknolojilerden yararlanan insanların sayısı da artıyor... Jay Leventhal, bu durumun görme özürlüler için de geçerli olduğunu söylüyor:
“ Özellikle görme özürlüler ve görme güçlüğü çekenler için tasarlanmış taşınabilir bilgisayarlar, bilgisayar ekranındaki görüntüyü büyüten ve bilgisayar ekranındaki bilgiyi sesli hale getiren programlar sürekligelişiyor.”
Jay Leventhal, bilgisayarlarla ilgili ürünlerin fiyatlarının hala pahalı olduğunu ancak, oyunlar ya da mutfakta yemek pişirmeye yardımcı ürünlerin birçoğunun ya ucuz ya da ucuzlamakta olduğunu belirtiyor:
“Görme özürlüler için konuşan bir mikro dalga fırın 379 Dolar... Geçtiğimiz günlerde General Electric’ten sıradan, konuşmayan 79 Dolarlık bir mikro dalga fırın aldım. Bu fırının tuşlarını, brail alfabesine göre yeniden etiketledim.”
Jay leventhal, bu yaptığıyla, pahalı ürünleri satın almadan da o ürünlerin sunduğu hizmetlerden yararlanmanın mümkün olduğunu anlatıyor. Gerek bilgisayar ürünlerinde gerekse konuşan ev aletlerinde İngilizce’yi esas alanlar öncelikle piyasaya çıkıyor. Daha sonra, farklı ülkelerdeki bilgisayar programı yazıcıları, ürünü geliştiren firma ile çalışarak, aynı ürünün farklı dillerdeki tiplerini üretiyor. Jay Leventhal, İngilizce’den sonra İspanyolca ve Fransızca ürünleri Arapça ve Türkçe ürünlerin izlediğini söylüyor.
Görme özürlülerin bilgisayarları ve Interneti kullanabilmesi için tasarlanmış ürünlerin başında ekran okuyucular geliyor. Ekran okuyucular adından da anlaşılacağı gibi, bilgisayar ekranındaki yazıları sesli hale getirerek kullanıcının bilgisine sunuyor. Leventhal, bu işlemin dışarıdan görüldüğü kadar kolay olmadığını ve zaman zaman kullanılan sistemlerin uyumsuzluğundan sorunların yaşandığını belirtiyor:
“Türkçe bir ekran okuyucu kullanırken, İngilizce bir mönü ile çalışıyorsanız; bilgisayar, kelimeleri son derece bozuk bir telaffuzla seslendirecektir. Dolayısıyla ihtiyacınız olan, Türkçe ekran okuyucu program, Türkçe mönülü bir işletim sistemi ve Türkçe bir seslendiricidir.”
Görme özürlüler için yeni ürünlerin piyasa çıkartılması için Kanada Hükümeti’nin ve Avrupa’daki diğer ülkelerin hükümetlerinin katkısı bulunduğunu belirten Leventhal, aynı şeyin Amerika’da pek söz konusu olmadığını belirtiyor. Bu tür ürünlerin geliştirilmesi kadar, tanıtımı ve pazarlanmasında da güçlükler var... Jay Leventhal, genel yayın yönetmenliğini yaptığı AccessWorld gibi dergilerin, fuar ve konferansların görme özürlüler için tasarlanan yeni ürünlerin tanıtıldığı yerler olduğunu belirtiyor. Kişiyi hedefleyen yeni teknolojilerin yanı sıra görme özürlüler, kent yaşamında da kendilerini yönlendirecek özel sistemlere ihtiyaç duyuyorlar. Jay Leventhal, bu konuda da istenen düzeye hala ulaşılamadığını vurguluyor:
“Kent yaşamındaki özel sistemler çok yavaş bir şekilde hayatımıza giriyor ve olması gereken noktanın oldukça gerisinde... Tanıtım, sorunun bir parçası... Örneğin, New York’taki 400’ün üzerindeki metro istasyonuna konuşan bilet makineleri koydular. Ancak, New York’taki birçok görme özürlü bundan haberdar değil... Gün geçtikçe görme özürlülerin kullanabileceği otomatik para makinelerinin sayısı da artıyor. Aynı şeyi sesli trafik ışıkları, özel tasarlanmış cep telefonları için de söylemek mümkün...”
Leventhal, özellikle görme özürlülerin daha çok yaşadığı mahallelerde ya da görme özürlülere ait okulların bulunduğu alanlarda kentlerin özel düzenlemelere gittiğini anımsatıyor. Ancak bunun olabilmesi için de görme özürlülerin biraraya gelerek, kent yöneticilerine taleplerini iletmeleri ve bu taleplerin takipçisi olmaları gerekiyor.
Aslında, görme kaybı yaş ilerledikçe daha çok karşımıza çıkıyor ve bazı firmalar ürünlerini bu görme kaybının yarattığı soruna çözüm üretecek şekilde tasarlıyor... Jay Leventhal’ın son zamanlarda en çok ilgisini çeken ürünlerin başında ekrandaki yazıları seslendiren özel telefonlar geliyor... Leventhal, görme özürlüler için özel ürünler tasarlayan mühendislerin şimdi çok özel bir buluş üzerinde çalıştıklarını, taşınabilir bu ürünle günlük yaşamda karşılaşılan yol levhalarını, adresleri ya da elinize tutuşturulan bir kağıdı anında tarayıp okuyabildiğinizi söylüyor.