Washington geride bıraktığımız hafta Yunanistan Başbakanı Kiryakos Miçotakis’i ağırladı. Miçotakis önce hafta başında Başkan Joe Biden tarafından Beyaz Saray’da ağırlandı. Salı günü de Temsilciler Meclisi ve Senato’nun ortak oturumunda ABD Kongre üyelerine hitap etti.
En üst düzeyde gerçekleşen bu ağırlama, Yunanistan'ın 1821'de Osmanlı İmparatorluğu'ndan bağımsızlık ilanının iki yüzüncü yılında yani geçen yıl yapılacaktı ancak pandemi nedeniyle bu yıla ertelenmişti.
Erteleme Rusya’nın Ukrayna işgaliyle birleşince, ziyaretin zamanlaması birçok uzmana göre Yunanistan'ın Washington'un en yakın müttefiklerinden biri olarak artan rolünü gözler önüne serdi.
Miçotakis’in Biden’la görüşmesi ve Kongre’ye hitabı Ankara’da da yakından izlendi. Özellikle Yunanistan’ın Nisan ayı sonunda Türkiye’nin Yunan hava sahasında rekor sayıda ve tehlikeli uçuşlarla “mükerrer provokasyonlar” yürüttüğünü öne sürmesi iki ülke arasında yıllardır süren gerilimi yeniden tırmandırmıştı. Ankara, Yunanistan’ın provokatif uçuşlarına ve ihlallerine karşılık verildiğini söyleyerek Atina’nın iddialarını reddetmişti.
Yunan Başbakan’ın ziyareti sırasında Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun Ankara'nın 40 yeni F-16 savaş uçağı satın alma teklifinin ayrıntılarını da konuşmak üzere Dışişleri Bakanı Antony Blinken ile görüşmek için ABD’ye gelmesi ise hem Türk hem Yunan basınında yankı buldu. Hatta Miçotakis’in Türkiye’ye bu satışın gerçekleşmesini engellemeye çalışacağı iddiaları basında yer aldı.
Yunanistan, Türkiye’nın F-16 savaş uçağı anlaşmasını engelleyebilir mi?
VOA Türkçe’ye konuşan jeopolitik uzmanı John Sitilides, Biden ve Miçotakis’in bu konuyu özel olarak görüşüp görüşmediğini bilmese de ABD Kongresi’nin satışa sıcak bakmadığını hatırlattı.
ABD Dışişleri Bakanlığı’na da sözleşmeli danışmanlık hizmeti veren Sitilides, “Türkiye'ye F-16’ların sağlanmasına karşı, Yunan hava sahası üzerindeki uçuşlar nedeniyle muhalefetin ipuçları kesinlikle vardı. İki hafta önce bölgede aşırı uçuşların ve ihlallerin artması göz önüne alındığında, bu Yunanlılar için olağanüstü zor bir konu. Başbakan Miçotakis'in F-16 konusunu doğrudan hedef aldığını duymadım ama Kongre'deki Demokratlar ve Cumhuriyetçiler arasında çok önemli bir muhalefet var ve bunların çoğunun Başbakan Miçotakis'in Washington'da olmasıyla veya herhangi bir noktada söyleyebileceği herhangi bir şeyle ilgisi yok’’ dedi.
Yunanistan neden F-35 savaş uçakları satın alıyor, üretimde Türkiye’nin yerini alabilir mi?
Miçotakis, Biden ile görüşmesinde Yunan basınında bir süredir yer alan iddiaları da doğruladı ve Amerikan F-35 savaş uçağı almayı planladıklarını açıkladı. Miçotakis, “Bu harika uçağı bu on yıl bitmeden Yunan Hava Kuvvetleri'ne kazandırmayı umuyoruz" açıklaması yaptı. Miçotakis’in dikkat çeken bir diğer açıklaması da F-35'ler ve F-16'ların üreticisi Lockheed Martin'in, Yunan havacılık endüstrisine yatırım yapma konusundaki ilgisini resmi olarak ifade etmesiydi.
John Sitilides, “Yunanistan’ın F-35 hamlesinin Türkiye’ye karşı caydırıcılık amaçlı olduğu açık” dedi. 1950’lerde Kıbrıs meselesi ile başlayan ve 1970’lerde Ege Denizi’ndeki anlaşmazlıklarla devam eden süreçte Yunanistan’ın askeri tedarik stratejisinin ve tasarımlarının çoğunu, Kıbrıs ve Ege'de Türk saldırganlığı olarak tanımladığı duruma karşı yaptığını söyleyen Sitilides, “Bugüne kadar Yunanistan’ın Ege'de bir numaralı güvenlik tehdidi Türkiye. Bence, F-35'ler bugün dünyanın herhangi bir yerindeki en gelişmiş savaş uçağı olduğundan, Yunan hükümeti ve ordusu, Ege Denizi'ndeki Türk uçuşlarına, ihlallerine ve diğer saldırgan faaliyetlerine karşı Yunan caydırıcılığını büyük ölçüde artıracağına inanıyor’’ diye konuştu.
Türkiye, Rus S-400 hava savunma sistemi satın almasıyla 2019’da ABD’nin F-35 programından çıkarılmıştı. Ankara’nın bu nedenle çelişkili bir müttefik haline geldiğini, bu nedenle Atina’nın Washington’a Doğu Akdeniz’de güvenilebilir tek NATO müttefiki olduğunu göstermeye çalıştığını kaydeden jeopolitik uzmanı, savaş uçağı üretiminin ise Yunan savunma sanayisinin kapasitesine bağlı olacağını vurguladı.
John Sitilides, “ABD Savunma Bakanlığı yetkililerinden oluşan ekipler, bu yılın başından beri Yunan savunma sanayisinin bu tür ileri üretime ne ölçüde muktedir olduğunu araştırmak için Yunanistan'a seyahat etti. Türk savunma sanayisi onlarca yıldır üretim yapabiliyor ve Türkiye'nin bu kadar güçlü bir askeri sanayiye sahip olmasının nedenlerinden biri de bu, çünkü onlarca yıldır geliştiriyorlar. Yunanistan, NATO'daki bir dizi ülkeye kıyasla yetişmeye çalışıyor ama bence stratejik hedefi, savunma yeteneklerini imalat ve endüstriyel düzeyde geliştirebilmek ve F-35'in bu fırsatı sağlayıp sağlamadığını görmek. Ancak, Yunan savunma sanayilerinin bu tür bir projeye katılımı tavsiye edip etmeme konusunda Pentagon'da henüz bir karar verildiğini sanmıyorum’’ ifadelerini kullandı.
Kıbrıs sorununun çözümünde ABD’den beklenti ne?
Yunanistan Başbakanı Miçotakis’in hem Biden’la görüşmesinde hem Kongre’ye hitabında Türkiye’ye ilgilendiren bir başka mesajı da Kıbrıs sorunuyla ilgiliydi. Yunan lider Rusya’nın Ukrayna’daki açık saldırganlık eylemlerinden bahsederken konuyu Kıbrıs sorununa getirerek, “Siz değerli Kongre üyelerinden, son 48 yılda Helenizm'in bitmeyen acılarına neden olan açık yarayı unutmamanızı rica ediyorum. Kıbrıs'ın işgalinden ve ardından bölünmesinden bahsediyorum. Bu meselenin uluslararası hukuka göre ve Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nin ilgili kararları doğrultusunda çözülmesi gerekiyor. Dün Başkan Biden'a da söylediğim gibi, Kıbrıs'ta kimse iki devletli bir çözümü asla kabul edemez’’ diye konuştu.
Miçotakis, Biden’la görüşmesinde de, "Kıbrıs konusunda tüm etkinizi kullanın. BM Güvenlik Konseyi kararları çerçevesinde yeniden müzakerelere dönülmesi için etkinizi lütfen kullanın’’ dedi.
Miçotakis’in Kıbrıs ile ilgili sözlerini Kongre üyelerinin ayakta alkışladığına dikkat çeken John Sitilides, ABD’nin süreçteki etkisinin de Beyaz Saray üzerinden değil Kongre aracılığıyla olabileceği yorumunda bulundu.
Sitilides, “Bence Başkan Biden için yakın zamanda bir Kıbrıs çözüm sürecini yeniden devreye sokmak çok zor olabilir, ancak Kongre'nin ek bir şartla Dışişleri Bakanlığı'na veya Birleşmiş Milletler'e fonları nasıl yönlendirdiğini görebilirsiniz. Kıbrıs sorununu çözmek için mümkün olduğu ölçüde iyi niyetli çabalar yeniden başlatılabilir. Sorun şu ki, tüm taraflar bu sürecin bir parçası olmak istemek zorunda. Taraflardan biri katılmayı reddederse, Kıbrıs çözüm sürecini yeniden başlatamazsınız’’ dedi.
Yunanistan’ın Rus doğalgazına bağımlılığı azaltma planları Türkiye’yi nasıl etkiler?
Ukrayna'daki çatışmalar şiddetlenirken, Yunanistan'ı Avrupa Birliği için enerji hattı haline getirerek Rus doğalgazına ve petrolüne bağımlılığı hafifletme çabaları da Miçotakis’in ziyaretinin ana gündem maddelerinden biriydi.
Yunanistan Başbakanı, Biden’la görüşmesinde, ABD ve Yunanistan'ın enerji güvenliği konusunda ortak çalışabilecekleri birçok alan olduğunu belirtirken bu sayede hem özellikle doğalgaz fiyatlarının düşürülmesinin mümkün olacağını hem de Rusya'ya olan bağlılığın azaltılabileceğini belirtti.
Sitilides, enerji alanındaki gelişmelerin Türkiye'yi mutlaka olumsuz veya zararlı bir şekilde etkileyeceği anlamına gelmediği görüşünde. “Her şeyden önce, Azerbaycan ile Türkiye ve Yunanistan'ı birbirine bağlayan çok önemli boru hattına sahibiz. Tabii ki buradaki fikir, nihayetinde İtalya için bu sisteme ek boru hattı bağlantıları getirebilmek, aynı zamanda potansiyel olarak Balkan ulusal topraklarından Orta ve Doğu Avrupa'ya da hat ekleyebilmek’’ diyen Sitilides, bu nedenle Yunanistan ve Türkiye arasındaki enerji cephesinde sürdürülebilir işbirliği için bir alan olduğunu düşündüğünü belirtti.
Yunanistan'ın enerji denkleminde öneminin giderek artacağını söyleyen Sitilides, “ABD'nin birkaç ay önce destek vermediğini dile getirdiği East Med doğalgaz boru hattı projesinin yerine ciddi bir alternatif gelecek mi bilmiyorum. Ancak bu hat, Doğu Akdeniz yatağı boyunca inşa edilebilirse, gerçekten daha çok teknoloji ve mühendisliğe bağlı olacak. Ancak elbette bu aynı zamanda Yunanistan ve Türkiye'nin kendi münhasır ekonomik bölgelerini barışçı bir şekilde tanımlayabilmelerine de bağlı olacak ve bu muhtemelen bölgedeki başka hiçbir ülkenin tanımadığı Türkiye-Libya münhasır ekonomik bölge anlaşmasının ortadan kaldırılmasıyla başlayacak. Dolayısıyla Yunanistan ile Türkiye arasında bir kez daha güven inşa etmemiz gerekiyor. Ülkelerin bir dizi stratejik cephede ilişkilerini onarmasına ihtiyacımız var. Bu da bölgedeki tüm ülkeler için büyük ekonomik faydalar, barış ve refah sağlayabilir ve Washington'ın Doğu Akdeniz'deki her ülke ve her müttefik için nihai olarak istediği de bu’’ ifadelerini kullandı.
