Son günlerde Ukrayna’nın doğusunda süren şiddet Mukaçeva kentine sıçradı. Kent, AB üyesi Macaristan, Polonya ve Slovakya ve Romanya sınırlarına çok yakın bir mesafede. Kentte, aşırı sağcı grup Sağ Sektör ve bir milletvekilinin korumaları arasında çıkan çatışmada bir kişi yaşamını yitirdi
Sağ Sektör, Ukrayna ordusu ile birlikte Rusya destekli ayrılıkçılara karşı savaşıyor. Örgüt üyelerinin, kentte polisin de desteğiyle kaçakçılık yapan büyük bir suç örgütü lideriyle mücadele etmeye çalıştığını açıkladı. Ancak uzmanlar, otomatik silah ve RPG’lerin kullanıldığı çatışmanın, bölgede AB’ye kaçak sigara sokmaya çalışan gruplar arasındaki bir sınır çatışması olduğunu düşünüyor.
Olayda birkaç sivil yaralanırken, polis araçları da tahrip edildi. Olaya karışan 10 kadar Sağ Sektör militanı kendilerini takip eden askerleri geride bırakarak yakınlardaki dağlara gizlenmeyi başardı. Ukrayna’da yetkililer, güvenlik güçlerinin takip ettiği iki militanın 6 yaşındaki bir çocuğu rehin aldığını, ancak sonradan serbest bıraktıklarını açıkladı.
Olaydan sonra Ukrayna Cumhurbaşkanı Petro Poroşenko olaya karışan militanların silahlarına el konması ve tutuklanmaları çağrısında bulundu ve olayın tarafsız biçimde soruşturulacağını belirtti. Sağ Sektör buna karşın ülkedeki üyelerini eyleme çağırdı ve İçişleri Bakanı’nın ve batı bölgelerinde hükümet yetkililerinin istifasını istedi. Askerlere de üstlerinin emirlerini uygulamamaları çağrısı yapan Sağ Sektör’ün ülkenin doğusunda savaşan bazı üyeleri de Kiev’de gösterilere katılmak amacıyla mevzilerini terk etti.
Cumhurbaşkanı Poroşenko, üst düzey ordu ve güvenlik yetkilileri ile Mukaçeve’deki olayı görüştü. Cumhurbaşkanlığı internet sitesinden yapılan açıklamada, bölgedeki olayların kaçakçılıkla ilgili olduğu ve hükümetin kaçakçılıkla ilgili kısa sürede, etkili önlemler alacağı belirtildi. Açıklamada ayrıca ülkedeki herhangi bir siyasi partinin silahlı hücreleri olmaması gerektiği ve güvenlik güçlerinin görevlerini yaparak bu grupları silahsızlandırmasının zorunlu olduğu ifade edildi.
Sağ Sektör pratikte ülkenin en büyük özel ordusu ve 10 bin silahı üyesi var. Mukaçeve’deki olaydan birkaç hafta önce grup hükümet karşıtı söylemlerini sertleştirdi. Hükümeti “içerden bir işgal ordusu,” olarak niteleyen grup hükümetin düşürülmesi çağrısı yaptı.
Temmuz başında Sağ Sektör Kiev’de birkaç bin destekçisini toplayarak hükümetin milliyetçilere karşı terör uyguladığı iddiasıyla protesto yapmış ve ülkede reformların yapılmadığını belirtmişti. Gösteride ayrıca doğudaki Rus taraftarı militanlara karşı taarruza geçme çağrısı yapılmıştı.
Sağ Sektör: ‘Her an darbe olabilir’
Geçen hafta Mukaçeve olayından önce Amerika’nın Sesi’nin görüştüğü Sağ Sektör sözcüsü Artem Skoropadski, ülkede bir devrim olması durumunda Cumhurbaşkanı Poroşenko ve ekibinin eski cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç gibi ülkeden kaçamayacağını söyledi. Sözcü, böyle bu durumda bu kişileri karanlık bir odada Ukrayna ordusu ve ulusal muhafızlardan genç subaylar tarafından idam edilmek dışında başka bir gelecek beklemediğini ifade etti.
Kendi örgütlerinin darbe çağrısı yapmadığını söyleyen sözcü, ancak hükümetin gönüllü birliklerin ve halkın çağrılarına kulak asmamayı sürdürmesi durumunda bunun kaçınılmaz olduğunu belirtti.
Geçen yıl Maidan gösterileri sonrasında Victor Yanukoviç hükümetinin düşmesi ve ülkenin doğusunda başlayan savaşla birlikte ülkede yaşam standartları düşmeye başladı. Ülkenin para birimi grivna büyük değer kaybetti, fiyatlar ve işsizlik ise yükseldi. Ancak bu durum büyük halk gösterilerine yol açmadı. Son anketlere göre halkın yüzde 32’si seçim yapılması durumunda tekrar Petro Poroşenko’ya oy vereceğini söylüyor.
Sağ Sektör geçen sene yapılan seçimlerde ülke parlamentosuna girecek oyu kazanamadı. Avrupa’daki radikal örgütlenmeler üzerine çalışan, İngiltere’nin Legatum Enstitüsü uzmanı Anton Şekovtsov’a göre parlamentoda yalnızca birkaç aşırı sağ görüşlü milletvekili bulunuyor.
Aşırı milliyetçiler vatan savunucusu mu, dert mi?
Ukrayna’da çalışmalarını sürdüren Alman siyaset bilimci Andreas Umland, Sağ Sektör’ün halk arasındaki desteğinin zayıf olduğunu, bu desteğin bir iki bin genç erkekle sınırlı olduğunu ve toplumun genelini kendine çekemediğini söylüyor.
Ukrayna’da haftalık olarak çıkan Novoe Vremya dergisi yazarı İvan Yakovina da aynı görüşte. Yakovina, sağcı askeri birliklerin ve organizasyonların popüler olduğunu, ancak siyasi görüşlerinin çok taraftar toplayamadığını belirtiyor.
Yakovina, Ukrayna halkının devrimden, Kırım’ın kaybından ve savaşın başlamasından sonra yeni bir istikrarsızlık kaynağı görmek istemediğini düşünüyor.
Washington’daki Atlantik Konseyi uzmanı Adrian Karatnycky Facebook’a, yasayı kendi eline alanların ve aşırı sağcı oluşumların Ukrayna’nın laneti olduğunu yazdı ve devletin hemen Sağ Sektör’ün aktivitelerini araştırması gerektiğini ifade etti.
Karatnycky, üst düzey yetkililerin Sağ Sektör’ün içinde “ajan provokatörler” olduğunu ve bunların bir kısmının Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) ajanı olarak çalıştığını düşündüğünü belirtti. Sağ Sektör, Rusya’da yasadışı bir örgüt ve Rusya grubu uzun süredir Ukrayna’nın istikrarına karşı bir oluşum olarak nitelendiriyor.
Aşırı sağcı blog yazarı ve ülkenin doğusunda savaşmış olan Dmitri Rizniçenko aynı zamanda hükümetin desteklediği yeni bir silahlı grup olan Donbas-Ukrayna birliğinin sözcüsü. Rizniçenko geçen hafta Amerika’nın Sesi’ne verdiği demeçte, ülkede milliyetçilerin halktan destek görmediklerini farkında olduğunu ve bu nedenle iktidarı zorla ele geçirebileceklerini söyledi.
Rizniçenko, tek sorunun ülkeyi kurtaracak doğru diktatörün kim olacağı olduğunu da ekledi.
Rizniçenko, Ukrayna’da hükümetin aşırı sağcı gruplarla ne kadar iç içe olduğunun bir örneği. Rizniçenko, 2014’te gönüllü bir birliğe katılmadan ve bundan sonra kanlı İlovaysk savaşında yaralanmadan önce, araştırmacı Şekovtsov’ın neo-Nazi olarak nitelendirdiği C14 örgütünün bir üyesiymiş.
Hükümet güçleri kimin tarafında?
Bazı uzmanlar aşırı sağcıların sert söylemlerine rağmen hükümete bir tehdit oluşturmadıkları görüşünde.
Eski gazeteci ve şimdiki dönem Rada (Ukrayna Meclisi) milletvekili Sergey Leşenko Amerika’nın Sesi’yle görüşmesinde, Sağ Sektör’ün sokaklarda gövde gösterisi yaptığını, ancak hükümetin çok daha güçlü olması nedeniyle bunlara karşılık vermediğini belirtti.
Bazı uzmanlar ise milliyetçi grupların darbe girişiminde bulunması durumunda hükümetin orduya güvenip güvenemeyeceğinden emin değil. Dimitri Rizniçenko, ordu ve gönüllü birliklerin birbirlerine son derece yakın olduğunu, benzer endişeler taşıdığını ancak sorunların nasıl çözmek gerektiği konusunda farklı düşündüklerini söylüyor.
Rizniçenko’ya göre hükümet ve milliyetçiler arasında gerilimin büyümesi durumunda savaş meydanında oluşan dostluk ve saygı, hükümetin emirlerinden çok daha önemli olabilir.
Rizniçenko, hükümetin Nisan ayında Sağ Sektör’ü silahsızlandırmaya çalıştığını, karargahlarının kuşatıldığını ancak ordudaki subayların Sağ Sektör’deki mevkidaşlarıyla telefon görüşmesi yaptıktan sonra emirlere karşı geldiğini belirtti.
Nisan’da yaşanan bu olayların gerçekleşme biçimi ne oluşa olsun, Mukaçeve’de meydana gelen olay barışçıl bir biçimde çözüme kavuşmazsa, hükümet güçlerinin hükümete bağlılığı çok yakında bir testten geçebilir.
