ANKARA —
Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun davetiyle Ankara'yı ziyaret eden Irak Dışişleri Bakanı Hoşyar Zebari, ‘Önce komşu sonra ev’ Arap atasözünü anımsatarak, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ile Irak Başbakanı Nuri Maliki arasındaki gergin atmosferi de kıracak mesajlar verdi. Zebari, “Son iki yıldır Irak-Türkiye ilişkileri, büyük bir krizden, şüpheden geçiyor” dedi.
Ankara, bugün Bakan Davutoğlu’nun ‘Komşularla sıfır sorun’ politikasından oldukça uzak noktadaki Irak merkezi hükümetinden Dışişleri Bakanı Hoşyar Zebari ismini ağırladı. Türk Dışişleri Bakanı Davutoğlu, Ankara Palas’taki basın toplantısında açık sözlüydü ve “Son iki yılda ilişkilerimizde durağanlık yaşanmıştı. İlişkilerimiz eskisi gibi yoğun olmamıştı. Her düzeyde ilişkilerimiz sürdü” diye konuştu.
Peki Türkiye – Irak ilişkilerinde ne yaşanmıştı? 2000’li yıllarda adeta ekonomik ilişkilerde 'altın çağ' diye nitelendirilecek gelişmeler yaşanırken, Türkiye’nin, PKK’ya karşı sınır ötesi operasyon düzenlemek amacıyla tezkere başta olmak üzere genel tedbirleri alması ilişkileri gerginleştirdi. ABD’nin Irak’tan çekileceğini açıklaması, Ankara’da ‘bölünmüş Irak’ sendromu olarak nitelendirebileceğimiz kaygıyla Irak’ın kuzeyinde özerklik elde etmiş Kürtler’in tümüyle Bağdat’tan bağımsızlığını ilan edeceği endişesi yarattı. Bu endişeye karşın son yıllarda Ankara-Erbil hattında sıcak ilişkiler kurulurken, Irak’taki merkezi hükümet ile ciddi sıkıntılar yaşandı. Türkiye – Irak ilişkilerindeki kırılma noktası ise, Irak eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı Tarık Haşimi’nin, Türk Hükümeti’nce desteklenmesi oldu. Irak’ın en önemli Sünni siyasi yapılanması olan Hizb-i İslami’ye de önderlik etmiş Haşimi’nin, hakkındaki Interpol'ün kırmızı bülten ile yakalaması yönündeki emrine rağmen Türkiye tarafından sahiplenilmesi Irak Başbakanı Maliki’nin sert tepkisine yol açtı. Irak’ta Haşimi hakkında idam hükmü verilirken, Türkiye, Sünni lidere yöenlik tüm suçlamaları ‘siyasi’ olarak niteledi. Nuri Maliki ise, Ankara’yı, İsrail’in çıkarlarını korumak ile suçlarken, ilerleyen dönemde Davutoğlu’nun Kerkük ziyareti nedeniyle ‘nota verme’ yöntemini de devreye soktu.
İkili ilişkilerdeki bu gergin süreç ardından Irak Dışişleri Bakanı Hoşyar Zebari, Bakan Ahmet Davutoğlu’nun konuğuydu. İki bakan, ortak basın toplantısında, Suriye’deki iç çatışma ortamı üzerinde durdu. Irak’ın eski lideri Saddam ve Suriye Lideri Esad’ı aynı terazide değerlendirdiklerini belirten Davutoğlu, “Cenevre toplantısında Amerika ve Rusya arasında, sadece P5 arasında hazırlıkları yürütülen bir süreç olarak netice alınması mümkün olmaz. Komşu ülkeler mutlaka ve mutlaka sürecin başından itibaren devrede olurlar. Bütün bu krizden en fazla etkilenen ve zarar gören komşu ülkelerdir” dedi. Davutoğlu, Irak ile ilişkilerdeki gerginliğe de üstü kapalı değindi ve “Biz hiç bir zaman Irak'ı kendimizden ayrı görmedik, Irak'ın huzur ve refahını kendimizin huzur ve refahı olarak değerlendirdik. Irak'a bakarken Irak'ın hiç bir kesimini ayırmadık” açıklamasında bulundu.
Konuk Bakan Zebari ise, Suriye muhalefeti ile rejimini müzakere masasında buluşturmanın önemine değinerek, “Bizim görüşümüz Suriye rejiminin, muhalefet isterse, Suriye geleceği için müzakere edeceklerse ön koşul olmaması lazım” dedi.
“Siyaset ekonomiyi etkilemedi”
Zebari, daha sonraki açıklamalarını ise, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanı Cemil Çiçek ile görüşmesi sırasında yaptı. “Son iki yıldır Irak-Türkiye ilişkileri, büyük bir krizden, şüpheden geçiyor” diyen Zebari, Irak'ın en büyük ticari ortağının, Almanya'dan sonra Türkiye olduğunu vurguladı.
İki ülke ilişkilerindeki krizi çözecek anahtarı ise, Suriye olarak işaret eden Zebari, “Bazı sorunlarımızı halletmediğimizde kriz büyüyebilir. Bölgede ortak sorunlarımız ve ortak çözümlerimiz var. Irak'ta yaşanan patlamalar, terör olayları, mutlaka sizlere de yansıyor. Suriye'de yaşanan gelişmeler, sizleri ve bizleri çok büyük boyutta etkiliyor. Bizde 235 bin Suriyeli göçmen var, sizde de var. Bölgedeki sorunlarını çözmemiz gerekiyor” dedi.
Türkiye ile Irak'ın birbirine ihtiyacı olduğunu belirterek, ülkeler arasında zaman zaman sorunlar yaşanabileceğini vurgulayan Çiçek ise, üçüncü ülkeler faktörüne dikkat çekti:
“İlişkiler açısından düne de çok fazla takılıp kalmamak gerekir. Biz bugüne ve geleceğe bakalım. Mevla'nın bir sözü var: Dün, dünde kaldı, bugün geçmek üzere, geleceğe bakmak gerekiyor. Onun için zamanı iyi değerlendirmeliyiz. Bizde bir söz var: Yabancı aklı verir ama ekmeği vermez. Sizi kapıştırır, dövüştürür, sonra da kenara çekilir, seyreder. Bu da tam birlikte paylaştığımız coğrafya için yüzde yüz doğru bir şey.”
Erkmen: Uzlaşma gerekli hale geldi
Bu arada Ankara’da, Bakan Davutoğlu’nun da Kasım ayında Bağdat’ı ziyaret edeceği açıklanırken, Türkiye-Irak ilişkilerinde yeni döneme girildiği yorumları yapıldı.
Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) danışmalarından Doç.Dr. Serhat Erkmen’in bugün yayımlanan analizinde, ilişkiler için “yeni sayfa” benzetmesi göze çarptı. Erkmen, ORSAM’ın internet sitesinde yayımlanan analizinde, Irak’da iç politikada yaşanan değişimler, enerji alanındaki gelişmeler, ekonomik ilişkiler, Suriye kaynaklı bölgedeki güvenlik sorunu, Kerkük meselesi gibi başlıklar nedeniyle bölgedeki tüm gelişmeler çerçevesinde “her iki taraf için de uzlaşmayı gerekli hale getirmiştir” dedi.
Ankara, bugün Bakan Davutoğlu’nun ‘Komşularla sıfır sorun’ politikasından oldukça uzak noktadaki Irak merkezi hükümetinden Dışişleri Bakanı Hoşyar Zebari ismini ağırladı. Türk Dışişleri Bakanı Davutoğlu, Ankara Palas’taki basın toplantısında açık sözlüydü ve “Son iki yılda ilişkilerimizde durağanlık yaşanmıştı. İlişkilerimiz eskisi gibi yoğun olmamıştı. Her düzeyde ilişkilerimiz sürdü” diye konuştu.
Peki Türkiye – Irak ilişkilerinde ne yaşanmıştı? 2000’li yıllarda adeta ekonomik ilişkilerde 'altın çağ' diye nitelendirilecek gelişmeler yaşanırken, Türkiye’nin, PKK’ya karşı sınır ötesi operasyon düzenlemek amacıyla tezkere başta olmak üzere genel tedbirleri alması ilişkileri gerginleştirdi. ABD’nin Irak’tan çekileceğini açıklaması, Ankara’da ‘bölünmüş Irak’ sendromu olarak nitelendirebileceğimiz kaygıyla Irak’ın kuzeyinde özerklik elde etmiş Kürtler’in tümüyle Bağdat’tan bağımsızlığını ilan edeceği endişesi yarattı. Bu endişeye karşın son yıllarda Ankara-Erbil hattında sıcak ilişkiler kurulurken, Irak’taki merkezi hükümet ile ciddi sıkıntılar yaşandı. Türkiye – Irak ilişkilerindeki kırılma noktası ise, Irak eski Cumhurbaşkanı Yardımcısı Tarık Haşimi’nin, Türk Hükümeti’nce desteklenmesi oldu. Irak’ın en önemli Sünni siyasi yapılanması olan Hizb-i İslami’ye de önderlik etmiş Haşimi’nin, hakkındaki Interpol'ün kırmızı bülten ile yakalaması yönündeki emrine rağmen Türkiye tarafından sahiplenilmesi Irak Başbakanı Maliki’nin sert tepkisine yol açtı. Irak’ta Haşimi hakkında idam hükmü verilirken, Türkiye, Sünni lidere yöenlik tüm suçlamaları ‘siyasi’ olarak niteledi. Nuri Maliki ise, Ankara’yı, İsrail’in çıkarlarını korumak ile suçlarken, ilerleyen dönemde Davutoğlu’nun Kerkük ziyareti nedeniyle ‘nota verme’ yöntemini de devreye soktu.
İkili ilişkilerdeki bu gergin süreç ardından Irak Dışişleri Bakanı Hoşyar Zebari, Bakan Ahmet Davutoğlu’nun konuğuydu. İki bakan, ortak basın toplantısında, Suriye’deki iç çatışma ortamı üzerinde durdu. Irak’ın eski lideri Saddam ve Suriye Lideri Esad’ı aynı terazide değerlendirdiklerini belirten Davutoğlu, “Cenevre toplantısında Amerika ve Rusya arasında, sadece P5 arasında hazırlıkları yürütülen bir süreç olarak netice alınması mümkün olmaz. Komşu ülkeler mutlaka ve mutlaka sürecin başından itibaren devrede olurlar. Bütün bu krizden en fazla etkilenen ve zarar gören komşu ülkelerdir” dedi. Davutoğlu, Irak ile ilişkilerdeki gerginliğe de üstü kapalı değindi ve “Biz hiç bir zaman Irak'ı kendimizden ayrı görmedik, Irak'ın huzur ve refahını kendimizin huzur ve refahı olarak değerlendirdik. Irak'a bakarken Irak'ın hiç bir kesimini ayırmadık” açıklamasında bulundu.
Konuk Bakan Zebari ise, Suriye muhalefeti ile rejimini müzakere masasında buluşturmanın önemine değinerek, “Bizim görüşümüz Suriye rejiminin, muhalefet isterse, Suriye geleceği için müzakere edeceklerse ön koşul olmaması lazım” dedi.
“Siyaset ekonomiyi etkilemedi”
Zebari, daha sonraki açıklamalarını ise, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Başkanı Cemil Çiçek ile görüşmesi sırasında yaptı. “Son iki yıldır Irak-Türkiye ilişkileri, büyük bir krizden, şüpheden geçiyor” diyen Zebari, Irak'ın en büyük ticari ortağının, Almanya'dan sonra Türkiye olduğunu vurguladı.
İki ülke ilişkilerindeki krizi çözecek anahtarı ise, Suriye olarak işaret eden Zebari, “Bazı sorunlarımızı halletmediğimizde kriz büyüyebilir. Bölgede ortak sorunlarımız ve ortak çözümlerimiz var. Irak'ta yaşanan patlamalar, terör olayları, mutlaka sizlere de yansıyor. Suriye'de yaşanan gelişmeler, sizleri ve bizleri çok büyük boyutta etkiliyor. Bizde 235 bin Suriyeli göçmen var, sizde de var. Bölgedeki sorunlarını çözmemiz gerekiyor” dedi.
Türkiye ile Irak'ın birbirine ihtiyacı olduğunu belirterek, ülkeler arasında zaman zaman sorunlar yaşanabileceğini vurgulayan Çiçek ise, üçüncü ülkeler faktörüne dikkat çekti:
“İlişkiler açısından düne de çok fazla takılıp kalmamak gerekir. Biz bugüne ve geleceğe bakalım. Mevla'nın bir sözü var: Dün, dünde kaldı, bugün geçmek üzere, geleceğe bakmak gerekiyor. Onun için zamanı iyi değerlendirmeliyiz. Bizde bir söz var: Yabancı aklı verir ama ekmeği vermez. Sizi kapıştırır, dövüştürür, sonra da kenara çekilir, seyreder. Bu da tam birlikte paylaştığımız coğrafya için yüzde yüz doğru bir şey.”
Erkmen: Uzlaşma gerekli hale geldi
Bu arada Ankara’da, Bakan Davutoğlu’nun da Kasım ayında Bağdat’ı ziyaret edeceği açıklanırken, Türkiye-Irak ilişkilerinde yeni döneme girildiği yorumları yapıldı.
Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi (ORSAM) danışmalarından Doç.Dr. Serhat Erkmen’in bugün yayımlanan analizinde, ilişkiler için “yeni sayfa” benzetmesi göze çarptı. Erkmen, ORSAM’ın internet sitesinde yayımlanan analizinde, Irak’da iç politikada yaşanan değişimler, enerji alanındaki gelişmeler, ekonomik ilişkiler, Suriye kaynaklı bölgedeki güvenlik sorunu, Kerkük meselesi gibi başlıklar nedeniyle bölgedeki tüm gelişmeler çerçevesinde “her iki taraf için de uzlaşmayı gerekli hale getirmiştir” dedi.
