Dışişleri Bakanlığı kaynakları, İran ile ikili ilişkilerde Suriye ve Irak başlıklarında sıkıntılı konular bulunduğuna işaret ederek, Ankara–Tahran hattında PYD meselesinde de uzlaşma sağlanmadığına dikkat çekti.
Türk Dışişleri Bakanlığı kaynakları, Astana Toplantısı öncesinde İran ile ilişkilerde son durumu ve bölgesel etkileri üzerine bilgilendirmede bulundu.
Moskova Toplantısı’nda Türkiye, Rusya ve İran’ın işbirliği ortaya koyduğunu kaydeden kaynaklar, ancak Halep’in boşaltılmasında üçlü süreç yerine daha çok Türkiye–Rusya şeklinde ikili sürece dönüşüm yaşandığını dile getirdi.
“Bizim İran ile muhalifleri görüştürmek üzere bir çabamız yok. Ankara’da Suriyeli muhaliflerle gerçekleşen görüşme ise, Rusya’nın rejim üzerinde etkisini kullanması için yapıldı” diyen kaynaklar, Ankara’daki ateşkes mutabakatına Suriye’deki taraflarca uyulması konusunda ise İran’ın rolü bulunduğunu söyledi.
Dışişleri kaynakları, İran’ın Türkiye ile Şam’daki Beşar Esad rejimi arasında arabuluculuk girişimleri bulunduğunu ancak Ankara’nın bunu reddettiğini de teyit etti.
Kaynaklar, “İranlılar bunu hep söylüyorlar. ‘Hükümet (Esad) ile görüşmeler yapmalısınız. Biz oradayız. Biz sadece danışmanlık yapıyoruz, savaşmıyoruz. Suriye ve Irak’ın davetiyle, işbirliğiyle oradayız. Siz de öyle yapmalısınız’ diyorlar” bilgisini aktardı.
Bu noktada İran’ın, Suriye’deki savaş sürecine bölge ülkeleri dışında müdahil olunmasına karşı olduğunu belirten kaynaklar, Suriye’de bölge ülkeleri olarak birlikte hareket etmeyi talep eden İran’ın Rusya’nın konuya müdahil olmasından rahatsızlık duyduğunu da aktardı. Bunun ABD’ye bakışta olduğu gibi Rusya’ya da “bölge ülkesi değil” yaklaşımından kaynaklandığını kaydeden kaynaklar, “Diplomatik temaslar noktasında İran ile görüşmelerimiz sürüyor. Ateşkes oldu ve mesela bakanlarımız (Mevlüt Çavuşoğlu – Cevad Zarif) 20 kez telefonda görüştü. Bilgi alışverişinde sıkıntımız yok. Ancak Sahada atılacak adımlar konusunda sıkıntı buluyoruz. İran’ın bu alanda daha fazla gayret göstermesi gerektiğini düşünüyoruz” diye konuştu.
İran ile “potansiyel ortaklık” mı “rekabet” mi?
İran’ın Suriye konusunda bir başka rahatsızlık noktasını ise, Fırat Kalkanı Operasyonu’nun teşkil ettiğini anımsatan kaynaklar, Fırat Kalkanı Operasyonu’na ilişkin Tahran’ın görüşünü açıkça Ankara’ya ilettiğini vurguladı.
Suriye’de 24 Kasım’da Türk askerine yönelik havadan gerçekleşen saldırıda, Suriye Ordusu’na, İran’a ait bir İHA (insansız hava aracı) tarafından yardım edildiği iddiası da gündemdeydi. Ancak kaynaklar, İran’ın İHA meselesinde “Biz yapmadık” dediğini aktardı. Kaynaklar, “Bu operasyondan memnun olmadıklarını gözlemleyebiliyoruz. Doğru olmadığını ve istediğimiz sonuçları elde edemeyeceğimize inanıyorlar. ‘Burada DEAŞ varlığı var bununla mücadeleyi siz değil Suriye Hükümeti yapmalı. Yapmanız maliyetli olur’ diyorlar” bilgisini paylaştı.
Bu arada İran Cumhurbaşkanı Yardımcısı İshak Cihangiri’nin Ankara ziyaretinin gerçekleşmemesi nedenin de Suriye olduğu ortaya çıktı.
Kaynaklar, “İran tarafı resmi olarak farklı gerekçeler sunuyor. Ancak biz son dakika iptal edilmesi nedeniyle o gerekçeleri pek inandırıcı bulmuyoruz. İlki Fırat Kalkanı Operasyonu’nun başlamış olmasıydı. Aralık ayında ise o dönemde Halep kuşatması da şiddetli aşamadaydı ve İran elçilikleri önünde gösterilerle protesto ediliyordu” ifadelerini kullandı.
Kaynaklar, İran ile Türkiye ilişkilerinde durumu, “Biz onları potansiyel ortak olarak görüyoruz. Ama onlar belki bizi rakip olarak görüyorlar. Ancak bizim istikrarsızlığa düşmemizden dolayı çıkarlarını görmüyorlar. Bizim istikrarlı bir ülke olarak kalmamızı da önemsiyorlar” diye özetledi.
Suriye çerçevesinde İran ile Türkiye ilişkileri, “kırılgan bir süreç olarak” tanımlayan kaynaklar, ancak her iki ülke tarafından da angajman içerisinde kalma ihtiyacı duyulduğunu vurguladı.
Türkiye açısından da İran’a PYD konusunda güvensizlik bulunduğuna işaret eden kaynaklar, İran’ın hem Suriye’nin toprak bütünlüğünden yana olduğunu beyan ettiğini hem de arka planda PYD ile de görüşmeler yaptığını Türkiye’nin bildiğini dile getirdi. Ankara’nın İran-PYD görüşmelerinden rahatsızlığını hissettiren kaynaklar, İran’ın daha açık davranmasını yönünde Ankara’nın haklı bir beklentisi olduğunu ifade etti.
Ankara–Tahran hattında bir başka sıkıntılı başlık, Irak’taki Bağdat Merkezi Hükümeti kaynaklı. Bağdat’ın sert ifadelerle Türkiye’nin Irak’ın kuzeyindeki Başika Kampı’ndaki askeri varlığına karşı çıkması arkasında “İran’ın etkisi” olduğu düşünülüyor.
Irak’taki durumu değerlendiren kaynaklar, “Irak’ın üzerinde Şii etkisi olduğunu biliyoruz ama biz Irak’ı Şii ülkesi olarak görmüyoruz. Biz İran’ın rolü olsun ama yapıcı rol olsun diyoruz. İranlılar da zaten ‘biz yapıcı rol oynuyoruz’ diye söylüyorlar” bilgisini verdi.
Kaynaklar, “İran’a ilişkin bölgede yoğun şüpheler var. İstikrarsızlıktan nemalanan bir ülke. Biz istikrardan yararlanıyoruz. Savaşlardan hem ekonomik hem de güvenlik açısından zarar görüyoruz” sözleriyle Türkiye’nin bakışını özetledi.
