Birleşmiş Milletler’in Suriye ile ilgili Güvenlik Konseyi kararı çerçevesinde ABD ve Rusya’nın uzlaşmasının ardından dün yürürlüğe giren ateşkes Suriye’de kalıcı barışın sağlanması için yeni bir umut oldu.
Ateşkesin ilan edildiği ilk günde çok sayıda çatışma ve ihlal haberi gelse de, uluslararası diplomasi Suriye’de bilançosu giderek ağırlaşan iç savaşın sona erdirilmesi için siyasi müzakereleri başlatmak için umutlarını koruyarak barışı sağlama çabalarını sürdürüyor.
Yüzbinler yaşamını yitirdi
Mart 2011 yılında Esat rejimine karşı düzenlenen barışçıl gösterilerinde kan dökülmesiyle başlayan iç savaşın bilançosu her geçen yıl giderek daha da ağırlaştı. Değişik kaynaklardan açıklanan Suriye’de savaşın şiddetiyle ilgili çeşitli rakamlarda dramatik iç savaşın acı bilançosunu ortaya koyuyor.
Yüzbinlerle ifade edilen can kayıpları. Milyonlarla ifade edilen yaralı sayısı. Yine sayısı milyonları bulan Suriyeli’nin yaşadıkları yerleri terk etmek zorunda kalması. Dünyanın başta Türkiye ve Avrupa ülkeleri olmak üzere 2. Dünya Savaşı sonrasında yaşadığı en büyük göç dalgası ve mülteci akınının yarattığı sorunlarla karşı karşıya kalması, Suriye’de tam beş yıldır yaşanan trajediyi tarih en acı iç savaşlardan biri olarak kayıtlara geçti.
13 bin 597 çocuk öldü
Birleşmiş Milletlerin kayıplarla ilgili uzun bir süre önce yayımladığı rapora göre Suriye’de iç savaş yüzünde 250 bin kişi yaşamını yitirdi. Birleşmiş Milletler Suriye’de yaşanılan kayıplarla ilgili sağlıklı veriler alamadığı gerekçesiyle uzun bir süredir veri yayınlamıyor.
Uluslararası sivil toplum örgütleri ise kendi kaynaklarına dayandırdıkları çeşitli bilgilere göre Suriye’de yaşanan can kayıplarıyla ilgili çeşitli rapor ve bazı verileri paylaşıyor.
‘Suriye İnsan Hakları İzleme örgütünün, 22 Şubat 2016’da yayımladığı son raporda yer alan verilere göre; Suriye’de son beş yılda sadece sivil kayıpların toplamı 122 bin 997 kişiye ulaştı. Bu kuruluşa göre; 13 bin 597 çocuk iç savaşta yaşamını yitirdi. İç savaş nedeniyle hayatını kaybedenlerin sayısı da 370 bin kişiye yükseldi.
Suriye’de kayıpları araştıran bir başka sivil toplum kuruluşu olan Suriye Politik Araştırma Merkezi’nin, Şubat 2016’da yayımladığı verilere göre ise Suriye’de 400 bin kişi, savaşa bağlı çeşitli saldırılar, şiddet ve şiddete bağlı nedenlerle yaşamını kaybetmiş. 70 bin kişide sağlık, açlık, bulaşıcı hastalık, susuzluk gibi temel insani ihtiyaçların eksikliğinden ölmüş. Suriye Politik Araştırma Merkezi’ne göre Suriye’de 470 bin kişi iç savaşta hayatını kaybetti, iki milyona yakın kişide yaralandı.
14 milyon Suriyeli işini kaybetti
Suriye halkı iç savaşın getirdiği ekonomik krizle de baş etmek için yoğun çaba sarf ediyor. Sadece geçtiğimiz yıla göre tüketiciler temel ihtiyaçlarını yüzde 53 oranında zamlı olarak satın almak zorunda kaldı. Suriye’de sadece 2015 yılında fakirlik oranı yüzde 85 arttı. Yaklaşık 14 milyon Suriyelinin işini kaybettiği ülkede iç savaşın maliyetinin yaklaşık 255 milyar dolar civarında olduğu ifade ediliyor.
Ülke nüfusu yüzde 21 oranında azaldı. Nüfusun yüzde 45’i yaşadığı yerlerden başka yerlere göç etmek zorunda kaldı. Tahmini rakamlara göre 6 milyon kişi Suriye içindeki daha güvenli yerleşim merkezlerine, 4 milyonun üzerinde Suriyeli de başka ülkelere mülteci olarak gitmek zorunda kaldı.
Mültecilerin dramı yürekler acısı
Suriyeli mültecilerin sorunu ise giderek daha dramatik bir hale dönüşüyor. Avrupa Birliği kapılarına dayanan yüzbinlerce mülteci yüzünden olağanüstü bir dönemden geçiyor. Türkiye’den Yunanistan’a gitmek isteyen mültecilerin dramatik bir şekilde ölümleri ise dünyanın yüreklerini sızlatıyor.
Birleşmiş Milletler’e bağlı üç ayrı kuruluş geçtiğimiz hafta Aylan bebeğin cansız bedeninin Bodrum kıyılarına vurduğu Eylül 2015’ten bu yanda günde ortalama iki çocuğun boğularak öldüğünü ve Aylan bebekten sora tam 340 çocuğun onu gibi öldüğünü açıkladı.
Birleşmiş Milletler Mülteci Örgütü UNHCR, Çocuk Fonu UNICEF ve Uluslararası Göç Organizasyonu’nun ortak açıklamasında, savaştan kaçan Suriyeli mültecilerin Doğu Akdeniz’de yaşadığı ölümleri durdurmak ve can güvenlikleri için alınan önlemlerinin artırılması istendi.
Kimyasal silah kullananlar bulunacak
Suriye’de iç savaşta kimyasal silah kullanımıyla ilgili çok sayıda iddia gündeme geldi. Suriye’de 116 ayrı olayda kimyasal silah kullanıldığı iddia edildi. Birleşmiş Milletler’e bağlı ‘Ortak Araştırma Merkezi’ tarafından hazırlanan ilk raporda, Suriye’de şimdiye kadar kimyasal silah kullanıldığı iddia edilen olaylardan yedisinde, kimyasal silah kullanılmış olabileceği şüphesiyle araştırma yapılacağı ve eğer kimyasal silah kullanılmışsa kimlerin kullanıldığı tespit edileceği açıklandı.
‘Savaşı sonlandırmak için büyük şans’
Suriye’nin iç savaşta yaşadığı acı bilanço giderek derinleşirken savaşı sonlandırmak için verilen diplomatik mücadele de tüm hızıyla sürüyor. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi dün aldığı kararla ABD Dışişleri Bakanı John Kerry ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’ un eş başkanlığında Uluslararası Suriye Destek Grubunun (ISSG) ateşkes kararını desteklediğini açıkladı. Güvenlik Konseyi ayrıca tüm taraflara ateşkes kararına uymaya davet etti.
Güvenlik Konseyi tarafından yapılan açıklamada başta Uluslararası Suriye Destek Grubunun ABD ve Rusya dahil 17 ülkesi olmak üzere, Avrupa Birliği ve Arap Birliği üyesi ülkelere ateşkesin sağlanması için desteklerini sürdürmeye davet etti. Güvenlik Konseyi ayrıca tarafları, Suriye’ye gerekli insani yardımın çabuk ve güvenli bir şekilde ulaştırılması için uluslararası hukuk kuralları çerçevesinde hareket etmeye davet etti. Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban Ki Moon da yaptığı açıklamada ateşkesin yürürlüğe girmesinden duyduğu mutluluğu ifade etti. ‘Savaşı sonlandırmak için en büyük şans’ dedi.
Ateşkes süreci nasıl işleyecek?
Suriye’ de sayıları 97 olarak açıklanan çeşitli guruplar dün akşam saatlerinde başlayan ateşkese uyacağını açıklamıştı. Ateşkese uyulup uyulmadığı, ‘Uluslararası Suriye Destek Grubuna’ (ISGG) ABD ile Rusya eş başkanlığı altında çalışacak bir alt komite tarafından denetlenecek. Dün açıklanan Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararına göre Genel Sekreter Ban Ki Moon iki hafta sonra Suriye’de yürürlüğe giren ateşkesle ilgili kapsamlı bir raporu Güvenlik Konseyi’ne sunacak.
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin kabul ettiği Suriye’de şiddetin durdurulması ve barışın sağlanması için aldığı 2254 sayılı kararı çerçevesinde ülkede siyasi geçiş sürecinin başlatılması için siyasi müzakerelerin gerçekleşmesi içinde diplomatik çabalar sürüyor.
Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Ban Ki Moon’ un Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura, ateşkesin yürürlüğe girmesinin ardından Suriye’de çatışmaların durması ve yardımların ulaştırılması kararına bağlı kalınırsa Suriye müzakerelerine 7 Mart’ta devam edileceğini söyledi.
Suriye’nin tarihi bir yol ayrımında olduğunu beş yıldır süren kanlı iç savaşı durdurmanın ve Suriye’de yeni bir hayata başlamanın umudunun olduğunu belirten de de Mistura, ateşkesi ihlal etmek için çok sayıda teşebbüs olacağından kuşku duymadığını ancak tarafların ateşkese bağlı kalmasını istediklerini söyledi.
BM’nin 2254 sayılı Suriye kararı
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Aralık ayında kabul ettiği tasarıya göre, Esat ve Suriyeli muhaliflerin Ocak ayında barış görüşmeleri için masaya oturulmasını öngörmüştü. Kabul edilen tasarı çerçevesinde öncelikli olarak Suriye'de ülke çapında ateşkes ilan edilmesi ve Birleşmiş Milletler denetiminde altı ay sürecek bir geçiş hükümeti kurulacak. 18 ay içerisinde de hazırlanacak yeni anayasa çerçevesinde ülkede genel seçimlere gidilmesini öngören bir karar tasarısında anlaşmıştı. Suriye topraklarında IŞİD’ in işgal ettiği bölgeler dışında ateşkesin de bu görüşmelerle eş zamanlı olarak başlaması şartı konmuştu.
Güvenlik Konseyi kararında, Suriye’de altı ay içinde güvenilir bir geçiş hükümeti kurulması ve Suriye’nin geleceğini ancak Suriye halkının belirleyeceği prensibinde anlaşılmış ancak Suriye'de savaşan grupların hangilerinin terör örgütü olarak tanımlanacağı ve hangilerinin BMçatısında müzakerelere katılacağına ilişkin bir liste ise kararda de yer almamıştı. Tasarıda Esat'ın geleceğiyle ilgili bir madde konulmamıştı.
