Aylarca sokağa çıkma yasağı uygulanan Diyarbakır’daki Suriçi’nin Mardinkapı bölgesindeki cam fanus hemen göze çarpıyor. Fanusun içinde Diyarbakır Suriçi’nin küçük bir maketi var. Surları, camileri, kiliseleri, evleri, cadde ve sokaklarıyla Suriçi’nin bire bir aynısı. Yukardan bakıldığında kalkan balığını andıran Surların 1/250 ölçeğindeki maketi.
Dışarıdan bakıldığında profesyonel bir elden çıkmış gibi duran maket, belediye işçisi olan Fesih Gündoğar tarafından yapıldı. Gündoğar ilkokul mezunu. Maket yapmak için hiç bir eğitim almadı. Her şey 15 yaşında hobi olarak başladı. Çevresinde gördüğü nesnelerin maketini yapmaya başlayan Gündoğar, 25 yaşına geldiğinde ise sur maketi yapmaya başladı.
Surları, evleri camileri derken, Gündoğar yıllarını bu işe verdi. Makete başladığında oto tamircisi olan Gündoğar’ı belediye yönetimi fark edince sadece maket yapması için belediye kadrosuna alındı. Gündoğar ara vermeden tam 21 yılını makete verdi. Büyük bölümü tamamlanan maketin hala eksikleri var.
Gerçekte çevresi 5 km olan Sur maketinin çevresi 21 metre. Surların 82 burcunun tamamı makette yer almış. Suriçi’nde ise evler, camiler, kiliseler, hamamlar, sokaklar bire bir yer aldı. 5 bine yakın parçadan oluşan maketteki bazı yapılar, gerçek hayatta artık yok. Örneğin bazı tarihi evler yıkılmış ama bunlar makette var. Yok olanlar sadece bunlar değil.
3 ay süren çatışmalar tarihi ilçeye büyük zarar verdi. En çok zarar gören yapılandan biri tarihi Kurşunlu camii. Minaresi yıkılan camiinin kubbeleri kurşunlarla delik deşik oldu. Tarihi Dört Ayaklı Minaren’in bulunduğu sokakta onlarca yapı yıkıldı. Bu eserler artık makette yaşıyor.
Çatışmalardan Sur gibi maketi de zarar gördü. Maketin bulunduğu bölgede meydana gelen çatışmalarda, fanusa kurşun isabet etti. Kurşunlar makete de zarar verdi. Fanustaki kurşun delikleri ise hala duruyor. Belirli aralıklarla cam fanusu açarak maketini temizleyen Gündoğar, hiç bir eğitim alamadan yıllardır maket yaptığını söyledi. Gündoğar, “Bunun eğitimini hiç almadım. Bunu yapmak için hayal gücü lazım, el beceresi lazım, teknik matematik lazım. Bunların hepsinin mevcut olması lazım. 21 senedir uğraşıyorum, 2 -3 aylık işi kaldı” dedi.
Tarihi bölgeyle gönül bağı bulunan Gündoğar, olaylardan sonra yıkımı görmeye gidememiş. Nedenini şöyle açıklıyor; ”Sur içine gidip bakmadım, moralim bozulur diye. Şu an tarih katliamı yapılmaktadır. Çok üzüntü verici bir durum. Ben o Sur içinin şeklinin aynısını makette yaşatıyorum, çoğu millet gelip buradan bakıyor, üzüntü duyuyor. Zaten maketlerim de kurşun yemiş.”
Maketin sergilendiği bölge 2015 yılının aralık ayında başlayıp, 2016 yılının Mart ayına kadar süren operasyona sahne oldu. PKK’nın gençlik örgütü YPS mensuplarının kazdığı hendekleri kapatmak barikatları kaldırmak için düzenlenen operasyonlar üç ay sürdü. Bölgenin büyük bölümünde hala sokağa çıkma yasağı var. Çatışmalar Sur bölgesinde ağır tahribata yol açtı. Bir süre önce Google’ın uydudan çektiği fotolarda, tahribat açıkça gözler önüne serildi. Birçok tarihi eser kullanılamaz hale gelirken, birçok bina tamamen yıkıldı.
