STK’lardan BM’ye Silopi İçin Soruşturma Çağrısı

Diyarbakır Barosu, Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), İnsan Hakları Derneği (İHD) ile Mezopotamya Hukukçular Derneği (MHD) üyelerinden oluşan bir heyetin Silopi’de yaptığı inceleme tamamlandı. Heyet üyeleri incelemenin sonuçlarını 29 sayfalık bir raporda topladı. Raporun “Gözlem, Tespit ve Kanaatler” bölümünde ilginç ayrıntılara yer verildi. Heyet üyelerinin güvenlik güçleri tarafından yakın takibe alındığı belirtilen raporda, heyetin Tahir Elçi’nin öldürülmesi hatırlatılarak tehdit edildiği belirtildi.

Sokağa çıkma yasağının 18.00–05.00 saat aralığı dışında kaldırılmasına rağmen, ilçedeki abluka ile sıkıyönetim ve olağan üstü hal tarzı uygulamalarının halen devam ettiği ifade edildi.

Heyetin bazı tespitleri şöyle:

• Sokağa çıkma yasağı sürecinde belediye binası, okullar, hastane ve evler karargah olarak kullanılmış halen de karargah olarak kullanılmaya devam edilmektedir.
• Sokağa çıkma yasağı süresinde, Belediye’nin tüm etkin görevleri devre dışı bırakılmıştır. Yasak süresince belediye eş başkanları ve görevliler (cenaze aracı şoförü hariç) etkisiz kılınmıştır.
• Sokağa çıkma yasağı süresince, halkın hiçbir temel ihtiyacı karşılanmamıştır.
• Heyetimiz, bölgede yapılan diğer operasyonlarda olduğu gibi Silopi ilçesinde de uygulanan sokağa çıkma yasağında sivil yurttaşların can ve mal güvenliklerinin idari yetkililer ve güvenlik güçlerince dikkate alınmadığı, hatta hedef alındığı kanaatindedir.
• Operasyon sırasında birçok sivil yurttaş, güvenlik güçleri tarafından açıldığı iddia edilen ateş sonucu yaşamını yitirmiştir veya yaralanmıştır.
• Heyetimizin görüştüğü birçok kişi, sivil kişilerin üzerine asker elbisesi giydirilerek evlerin balkonlarından hedef haline getirildiğini beyan etmiştir.
• Keyfi uygulamalar, günü birlik ortaya konulan uygulamalar ve kanunsuz emirler nedeniyle (yakınlarının) cenazelerine katılamayan kişiler travmatik bir yas sürecini hala yaşamaktadırlar. Kendilerine gösterilen mezarlarda yatanların yakınları olduğundan dahi emin değillerdir.
• Yurttaşlar bazen anonslarla, bazen de fiziki müdahale ile zorla evlerinden çıkarılmıştır.
• Sokağa çıkma yasağının uygulandığı Silopi’de açık bir şekilde zorla yerinden edilme uygulaması yaşanmış; Yüzbinlerce kişi evlerini terk etmek zorunda kalmış; yurttaşlar daha güvenli konumda bulunan akrabalarının yanına yerleşmek zorunda bırakılmıştır."

Silopi'de 35 gün süren sokağa çıkma yasağının ardından ortaya çıkan manzara (Foto: Mahmut Bozarslan)

Raporun “Sonuç ve öneriler” bölümünde ise TBMM ile ulusal ve uluslararası kurumlara hak ihlallerine ilişkin inceleme yapmaları çağrısı yapıldı. Yaşananların tespit edilmesi ve faillerinin ortaya çıkarılması için BM bünyesinde bağımsız bir soruşturma komisyonunun kurulması çağrısı yapan heyetin taleplerinin bazıları şöyle:

• "Heyetimiz, ulusal ve uluslararası mevzuata aykırı bir şekilde ilan edilen, Meclis ve hukuk denetiminden uzak, büyük bir yurttaş kitlesini doğrudan etkileyen sokağa çıkma yasağı uygulamalarından derhal vazgeçilmesi çağrısında bulunmaktadır.
• Sokağa çıkma yasağı uygulanan Silopi’de yaşanan çatışmaların Cenevre Sözleşmeleri bağlamında ‘Uluslararası Nitelikte Olmayan bir Çatışma’ olduğu kanaatinde olan heyetimiz, çatışan tarafları, özellikle Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti’ni, Cenevre sözleşmelerine ve ortak üçüncü maddeye uygun hareket etmeye davet etmektedir.
• Özellikle yargısız infaz iddialarına ilişkin olarak derhal olay yeri incelemesinin yapılarak olay yerindeki deliller toplanmalı, Silopi’de bulunan MOBESE kayıtları, resmi kurumların güvenlik kameraları ve zırhlı araçlarla yapılan operasyonun kamera kayıtları, GPRS kayıtları, telsiz kayıtları ve görgü tanıklarının beyanları ivedilikle celp edilerek, soruşturmalar bir an önce sonuçlandırılmalıdır.
• Ayrıca, Cumhuriyet savcılarının Yasadışı Yargısız İnfazlarla İlgili BM Otopsi Protokolüne (Minnesota Protokolü) uygun olarak otopsi işlemini yapmasının uluslararası hukuktan kaynaklanan bir yükümlülük olduğunu hatırlatmaktayız.
• Heyetimiz, sokağa çıkma yasaklarının ilan edildiği Silopi’de inceleme yapmak üzere ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlara, heyetler oluşturup gözlem yapmaları ve rapor hazırlamaları çağrısında bulunmaktadır. Ayrıca, hükümet, BM İnsan Hakları Savunucularının Korunması Bildirgesine uygun olarak, bağımsız ve hükümet dışı heyetlerin hak ihlallerinin yaşandığı yerlerde gerekli çalışmaları yapması için gerekli ortamı yaratmalıdır.
• Heyetimiz, sokağa çıkma yasakları sırasında Silopi’de yaşanan hak ihlallerinin tespiti amacıyla TBMM İnsan Hakları Komisyonu’nu yerinde inceleme yapmak üzere Silopi’ye davet etmektedir.
• Yaşanan hak ihlallerinin ve insanlığa karşı işlenen suçların sorumlularının ortaya çıkarılması konusunda savcıların tutumunun kaygı verici olduğu, yaşananların tespit edilmesi ve faillerinin ortaya çıkarılması için BM bünyesinde bağımsız bir soruşturma komisyonunun kurulması çağrısında bulunmaktayız.
• Ağır Hak ihlallerinin yaşandığı Silopi’de rehabilitasyon ve travma destek merkezleri kurulmalı özellikle çocuklara psikolojik destek sağlanmalıdır.”