Irak Başbakanı Muhammed Şiya El Sudani Beyaz Saray’da Başkan Biden’la görüştü. Görüşmede Sudani, “Bölgedeki çatışmanın yayılmasını durdurmak istiyoruz” derken, Başkan Biden Amerika’nın Irak da dahil bölgedeki ortakları ve çıkarlarını korumaya bağlı olduğunu belirtti.
Irak Başbakanı Washington’daki temasları kapsamında önce Dışişleri Bakanı Antony Blinken’la görüştü, ardından Beyaz Saray’da Başkan Biden’la biraraya geldi.
Görüşmenin başında yaptığı açıklamada Sudani, bölgedeki çatışmanın yayılmasını durdurmak istediklerini ve bölgede olanlarla ilgili ABD’yle Bağdat’ın farklı görüşleri olabileceğini söyledi.
Sudani, ziyaretinin hassas bir dönemde gerçekleştiğini ve bunun da ilişkilerin önemini gösterdiğini kaydetti.
Başkan Biden da ABD’nin Irak dahil bölgedeki ortakları ve çıkarlarını korumaya bağlı olduğunu vurguladı.
ABD Başkanı, Amerika ve Irak’ın IŞİD’i yenmek için omuz omuza çalıştığını da söyledi.
İsrail’in güvenliğini desteklediklerinin altını çizen Biden, Amerika’nın çatışmanın yayılmasını önlemeye ve rehinelerin evlerine dönmelerini sağlayacak ateşkese de taahhüdünü yineledi.
İki lider bölgedeki gelişmelerin yanında iki ülke ilişkilerini de masaya yatırdı.
Irak Başbakanı, ABD’yle askeri ilişkiden tam bir ortaklığa geçmek istediklerini söyledi. Bu çerçevede Sudani, stratejik güçler anlaşmasını hayata geçirme konusunda ciddi olduğunu kaydetti.
Sudani’nin ABD Dışişleri Bakanlığı’ndaki temasları ise basına kapalı gerçekleşti ancak görüşmeden sonra Irak Başbakan Yardımcısı Muhammed Ali Tamim ve Antony Blinken kameralar karşısına geçti. Tamim, bölgedeki tüm tarafları itidalli olmaya çağırdı.
Bakanlıkta düzenlenen ABD-Irak Yüksek Koordinasyon Komitesi toplantısının başında konuşan Tamim, "Irak hükümeti bölgede tırmanan gerilimin uluslararası güvenlik ve istikrarı tehdit edecek daha geniş bir savaşa sürüklenmesi konusunda uyarıda bulunuyor" dedi.
Irak Başbakan Yardımcısı, tüm tarafları itidalli olmaya ve diplomatik çalışma kurallarına ve uluslararası yasalara saygı göstermeye çağırdı.
ABD’nin İsrail’in savunması konusunda kararlı olduğunu söyleyen Blinken da, “Gerilimin tırmanmasını önlemek amacıyla diplomatik bir karşılık verilmesini koordine ediyoruz. Bölgedeki mevkidaşlarımla yakın iletişim halindeyim ve önümüzdeki saatlerde ve günlerde de bunu yapmaya devam edeceğiz” diye konuştu.
Görüşmeler, Gazze'deki savaş ve İsrail'in Suriye'nin başkenti Şam’daki İran Büyükelçiliği’ni bombalamasına misilleme olarak Tahran'ın haftasonunda İsrail'e düzenlediği dron saldırısı nedeniyle Ortadoğu'da tansiyonun yükseldiği bir dönemde yapılıyor.
Güvenlik endişelerindeki ciddi artış, Irak'taki 20 yıllık ABD askeri varlığının geleceği konusunda daha fazla soru işaretine yol açıyor. Zira İran'ın Cumartesi günü İsrail'e saldırılarındaki dron ve füzelerin bir bölümü Irak'tan geçti ya da Irak'tan fırlatıldı. Amerikalı yetkililere göre Irak'ın Erbil kentindeki bir ABD Patriot bataryası İran'a ait en az bir balistik füzeyi düşürdü.
İran’a bağlı vekil güçlerin Irak içinden bölgedeki ABD hedeflerine yönelik saldırılar başlatması, Biden-Sudani görüşmesini daha da kritik hale getirdi.
Görüşme öncesi kamuoyuna bilgi veren Amerikalı yetkililere göre görüşmelerde bölgesel istikrar ve gelecekteki ABD asker konuşlandırmaları ele alındı. Ancak Irak hükümeti için büyük bir öncelik haline gelen ekonomi, ticaret ve enerji konuları da gündemin üst sıralarında oldu.
Görüşmelerde iki liderin ABD askerlerinin varlığını da değerlendirmeleri bekleniyor.
Washington ve Bağdat, Irak hükümetinin IŞİD ile mücadelesine destek için oluşturulan koalisyonun sona erdirilmesi konusunda Ocak ayında resmi görüşmelere başladı. Bağdat'la yapılan bir anlaşma uyarınca ülkede, yaklaşık 2 bin ABD askeri kaldı. Iraklı yetkililer zaman zaman bu güçlerin geri çekilmesi çağrısında bulunuyor.
İran destekli gruplardan oluşan bir koalisyonun Ekim 2022'de Sudani'yi iktidara getirdiği Irak'ta İran'ın hatırı sayılır bir nüfuza sahip olması nedeniyle, Washington-Bağdat hattında hassas bir bağ mevcut.
Hamas'ın 7 Ekim'de İsrail'e düzenlediği saldırının ardından, Irak ve Suriye'deki ABD üslerine yönelik saldırıların artması üzerine Washington, Bağdat’ı önleyici çabaları arttırmaya çağırmıştı.
İran'ın haftasonu Irak hava sahası üzerinden İsrail'e düzenlediği saldırılarsa ABD'nin endişelerini daha da arttırdı. Ancak Irak Başbakanı, insansız hava araçları ve füzeler fırlatıldığında çoktan Bağdat'tan ayrılmış ve Washington'a doğru yola çıkmıştı.
Önceki Irak başbakanlarının çoğu görev sürelerinin başlarında Washington'u ziyaret etmişti. Sudani'nin ziyareti ise ABD ile İran arasındaki gerilim ve Gazze savaşı ile Ocak ayı sonunda Ürdün'de üç ABD askerinin bir insansız hava aracı saldırısında öldürülmesi gibi bölgesel gerginlikler nedeniyle ertelenmişti. Ürdün’deki saldırı üzerine Washington geçen Şubat ayında, İran destekli Hizbullah Tugayları’nın (Kataib Hizbullah) üst düzey komutanı Ebu Bekir El Saadi'yi Bağdat'ın doğusunda bir araca düzenlediği insansız hava aracı saldırısında öldürmüştü.
Sudani, 2021 seçimlerinden sonra önde gelen Şii din adamı ve siyasi lider Mukteda Sadr ile İran'a yakın muhalif Şii gruplar arasındaki iktidar mücadelesinin ardından 2022'nin sonlarında iktidara geldi. Sadr nihayetinde siyasi süreçten çekildi ve geriye kalan Şii siyasetçilere Sudani başbakanlığında hükümet kurma fırsatı verdi.
Sudani o zamandan bu yana, Tahran'a yakın olarak görülmesine rağmen İran ve ABD arasında denge kurmaya çalıştı.
Sudani döneminin başlarında Stephen Edward Troell adlı bir ABD vatandaşı, Bağdat'ın merkezindeki Karrada semtinde ailesiyle birlikte yaşadığı sokağa girdiği sırada vurularak öldürülmüştü. Irak'taki bir ceza mahkemesi bu olayla ilgili geçen Ağustos ayında beş kişiyi suçlu buldu ve ömür boyu hapis cezasına çarptırdı. Yetkililer saldırıyı, “yanlış giden bir adam kaçırma girişimi” olarak tanımladı.
Birkaç ay sonrasında ABD’nin prestiji üniversitelerinden Princeton'da doktora öğrencisi olan İsrailli-Rus Elizabeth Tsurkov Irak'ta araştırma yaparken kaçırıldı. Sudani'nin ziyareti Tsurkov'un kaçırılmasından yaklaşık bir yıl sonra gerçekleşiyor. Tsurkov'un Kataib Hizbullah tarafından rehin tutulduğuna inanılıyor. Tsurkov'un durumunun da görüşmelerde gündeme gelmesi bekleniyor.
Amerikalı bir üst düzey yetkili, "Bu vakadan endişe duyuyoruz ve yakından takip ediyoruz. Kaçırılmasını şiddetle kınadık. Üst düzey Iraklı yetkilileri Elizabeth'i bulmaya ve mümkün olan en kısa sürede serbest bırakılmasını sağlamaya çağırdık ve çağırmaya devam ediyoruz" dedi.
Irak Başbakanı Muhammed Şiya El Sudani görevine ekonomik kalkınmaya odaklanma ve yolsuzlukla mücadele etme vaatleriyle başladı. Ancak hükümeti, Irak dinarı ile ABD doları arasındaki resmi ve piyasa döviz kurlarındaki uyumsuzluk dahil birçok ekonomik zorlukla karşılaştı.
Para birimi sorunları kısmen ABD'nin kara para aklama ve İran'a para kaçırma faaliyetlerini engellemek amacıyla Irak'a verdiği dolar miktarını azaltmasının bir sonucu olarak ortaya çıktı. ABD, 20'den fazla Irak bankasının dolar işlemleri yapmasına izin vermedi.
Sudani hükümeti kısa süre önce Irak'ın İran'dan doğalgaz alım sözleşmesini beş yıl daha uzattı ki bu da ABD'nin hoşnutsuzluğuna yol açabilir.
Irak Başbakanı Washington ziyaretinin ardından Irak'a dönecek ve Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı ağırlayacak. Bu görüşme Irak'ın Kürt bölgelerinden Türkiye'ye petrol ihracatı konusunda uzun süredir devam eden anlaşmazlığa nihayet bir çözüm getirebilir. Washington petrol akışının yeniden başlamasını sağlamaya çalışıyor.
Forum