Obama yönetiminden üst düzey yetkililer, bir haftadır yaptıkları görüşmeler sonucunda verilen bu kararı Ermeni diasporasının önde gelen liderlerine önceden bildirdi. Beyaz Saray’dan yapılan açıklamada Başkan Obama’nın Cuma günü yapacağı 100’uncu yıl anma konuşmasında gerçeklerin tam olarak tüm çıplaklığıyla kabul edilmesi gerektiğinin altını çizeceği duyuruldu. Kullanılan bu söylem, son beş yıldır Başkan Barack Obama ve daha öncesinde de diğer başkanlar tarafından 24 Nisan’da yapılan konuşmaları yansıtıyor.
Barack Obama, senatörlüğü zamanında ve başkanlık yarışı kampanyaları sırasındaysa 1915 olaylarını ‘soykırım’ olarak nitelendirmiş, Amerikan hükümetinin olayları ‘soykırım’ olarak tanımlama sorumluluğu taşıdığını belirtmişti. Obama, 2008 yılının Ocak ayında başkan adayıyken soykırımı tanıyacağına dair söz vermiş, Amerika’nın şu anki Birleşmiş Milletler Temsilcisi Samantha Power ise o dönemde kayda aldığı beş dakikalık videoda Obama’nın verdiği sözü tutacağı taahhüdü vererek Ermeni diasporasından oy istemişti.
Ancak Barack Obama, başkanlık koltuğuna oturduğundan bu yana ‘soykırım’ tanımlamasını kullanmadı. Bunun ana nedenlerinden biri, Obama’nın Amerika’nın NATO’daki kilit müttefiklerinden biri olan ve ‘soykırım’ tanımlamasına şiddetle karşı çıkan Türkiye’yi incitmekten kaçınması.
Öte yandan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun Amerikalı mevkidaşı John Kerry’yle Washington’da yaptığı görüşmeden kısa süre sonra Amerika Maliye Bakanı Jacob Lew’ün Cuma günü Ermenistan’da düzenlenecek anma törenine bizzat katılacağı açıklandı.
Dışişleri Bakanlığı’nda biraraya gelen Çavuşoğlu ve Kerry ise 24 Nisan öncesinde Ermenistan’a ya da 1915 olaylarına ilişkin herhangi bir açıklama yapmadı.
Ulusal Güvenlik Danışmanı Susan Rice’ın Bakan Çavuşoğlu’yla görüştüğünü bildiren Beyaz Saray ise Rice’ın Çavuşoğlu’nu Ermenistan’la ilişkileri geliştirmek için somut adımlar atmaya ve 1915 olaylarına dair açık ve dürüst bir diyalog başlatmaya çağırdığını duyurdu.
Bazı Amerikalı yetkililer, özellikle de Papa Francis’in Nisan başında ‘soykırım’ ifadesini dile getirmesinden sonra 100’üncü yıldönümünde 1915 olaylarını ‘soykırım’ olarak tanımlayarak Başkan Obama’nın da verdiği sözü tutması yönünde birçok tartışma yaşandığını söylüyor. Papa Francis’in sözleri Türkiye tarafından öfkeyle karşılanmıştı. Bazı Avrupa hükümet ve parlamentolarının da 24 Nisan’daki 100’üncü yıl anma törenlerinde ‘soykırım’ ifadesine yer vereceği tahmin ediliyor.
Öte yandan Türkiye ve Türkiye’nin Ortadoğu’daki komşularıyla
doğrudan iletişim içinde olan bazı Dışişleri ve Savunma Bakanlıkları yetkililerinin ‘soykırım’ tanımlaması kullanılmasına karşı çıktığı bildiriliyor. Bunun nedeni Amerika’nın özellikle de IŞİD’le mücadele ettiği bir dönemde Türkiye’nin yardımına ihtiyaç duyması ve Türkiye’de görev yapan Amerikan askerleri ve diplomatlarının güvenliğinin tehlikeye atılmasından kaçınılması.
Ancak Amerika’nın Birleşmiş Milletler Daimi Temsilcisi Samantha Power dahil Dışişleri Bakanlığı ve Beyaz Saray’da insan hakları sorunlarını doğrudan ele alan yetkililerin Başkan Obama’nın ‘soykırım’ sözünü kullanmasını istediği belirtiliyor. Adının açıklanmasını istemeyen Amerikalı üst düzey bir yetkili, Beyaz Saray ve Dışişleri Bakanlığı’nda ‘soykırım’ sözünün kullanılmasına ilişkin iç tartışmalar yaşandığını söyledi. Aynı yetkili ayrıca Obama’nın başkanlığının bu döneminde Türkiye’yi dışlamasının Amerika’nın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’la iyi ilişkiler kurmak için yaptığı yatırımların başarısız olduğu anlamına geleceğini kaydetti. Amerika-Türkiye ilişkileri, başta insan haklarına ilişkin kaygılar olmak üzere başka birçok konu nedeniyle son yıllarda bazı gerginlikler yaşıyor.
Bir başka Amerikalı yetkiliyse Başkan Obama’nın bu yıl daha farklı bir söylem kullanmasını umanların hayal kırıklığına uğrayacağının farkında olduklarını söyledi. Ancak yetkili, Obama Yönetimi’nin ‘soykırım’ ifadesini kullanmama yönünde aldığı kararın hem geçmişi anlamak hem de Amerika’nın günümüzde bölgedeki müttefikleriyle daha iyi işbirliği yapma becerisini arttırmak için sergilenecek doğru yaklaşım olduğuna inandığını dile getirdi.
Obama yönetiminin aldığı karar, gerek Ermeni diasporası, gerekse ‘soykırım’ ifadesinin kullanılması için mücadele veren Kongre üyeleri tarafından kınandı. Demokrat Parti California Milletvekili Adam Schiff, Başkan Obama’nın kararının kendisini derin bir hayal kırıklığına uğrattığını söyledi.
Amerika’nın her zaman bir insan hakları abidesi olarak katliamlara karşı çıkan, hem kendisinin hem de başka ülkelerin geçmişte yaptığı yanlışlarla yüzleşmesini savunan bir ülke olduğunu söyleyen Temsilciler Meclisi Üyesi Adam Schiff, Başkan Obama ya da Kongre’nin soykırımı inkâr ederek sorunu çözemeyeceklerini kaydetti.
Amerika Ermeni Ulusal Konseyi Başkanı Ken Haçikyan ise Başkan Obama’nın Türkiye’ye teslim olmasının Amerika için ulusal bir utanç olduğunu ifade etti ve Obama’nın ‘soykırım’ tanımını kullanmama kararını ‘gerçeklere ihanet’ olarak nitelendirdi.
Öte yandan Başkan Obama, 24 Nisan Cuma günü Ermenistan’da yapılacak anma törenine katılacak ve Amerika’yı temsil edecek heyeti açıkladı. Başkanlığını Maliye Bakanı Jacob Lew’ün yapacağı Amerikan heyetinde Amerika’nın Ermenistan Büyükelçisi Richard Mills ve Temsilciler Meclisi üyeleri Jackie Kanchelian Speier, Frank Pallone, Anna Eshoo ve Dave Trott yer alıyor.
