CENEVRE —
Birleşmiş Millerler Güvenlik Konseyi’nin beş daimi üyesi, Almanya ve İran, tarihi bir anlaşma yaptı. Ancak tarafların önünde çok daha zorlu sorunlar var. Bunların en önemlisi, İran’ın nükleer programına kalıcı kısıtlamalar getirilmesi ve buna karşılık uluslararası yaptırımların bir bölümünün kaldırılması.
Olumlu gelişmelere rağmen karşılıklı güven tam olarak sağlanmış değil. Batı’da, Körfez ülkelerinde ve İsrail’de, yaptırımlar kalktıktan sonra İran’ın sözünü tutmayacağını düşünenler var.
Londra’daki Maplecroft risk yönetim şirketi uzmanı Torbjorn Soltvedt, bazı yaptırımlar gevşetilince İran’ın öteki yaptırımları da delmeye çalışabileceği uyarısında bulunuyor. Soltvedt'e göre yaptırımların yavaş yavaş erimesi mümkün. Bu durumda İran bir oyun oynamaya başlayacak ve nükleer programını geliştirmeye çalışacak. Uzmana göre, İran'ın bu şekilde nükleer potansiyelini, tam gelişmiş bir nükleer kapasiyete dönüştürmesi mümkün.
Ancak Amerikalı yetkililer, bunun çok da kolay olmadığını, İran’a en çok zarar veren yaptırımların hala geçerli olduğunu söylüyor.
Uluslararası Kriz Grubu’nun İran uzmanı Ali Vaiz de bunu doğruluyor.
Yaptırımların en önemli kısmının petrol ihracatı ve mali alanlardaki kısıtlamalar olduğunun altını çizen Vaiz, bu yaptırımların kaldırılmadığını belirtiyor. Bu nedenle de İran’ın kapsamlı bir anlaşma için tekrar masaya oturması gerektiğini belirtiyor ve ekliyor "Bu anlaşmaya varmak çok daha zor, çünkü İran’ın çok daha fazla ödün vermesi gerekecek”.
Uzmanlara göre, ılımlı lider Hasan Ruhani’yi geçen Mayıs ayında yapılan seçimlerden zaferle çıkaran etken, yaptırımların sıradan İranlılar’ın hayatı üzerinde yaptığı olumsuz etki.
İngiltere’nin eski Tahran Büyükelçisi Richard Dalton, dini lider Ayetullah Hamaney dahil, İranlı yetkililerin, nükleer güç ve ekonomik yaptırım tartışmalarını geride bırakmak için gereken adımları atma kararının çok stratejik olduğunu söylüyor. Dalton'a göre İranlılar, sınırlı anlaşmanın kendilerine çok fazla yarar sağlayacağı, tüm dünyayla ticaret yapacak bir ekonomi haline gelecekleri düşüncesine kapılmayacak. Tam tersine altı ay sonra kapsamlı anlaşmaya varmak için çaba gösterecekler.
Ancak bu süreç, kolay olmayacak. İran’dan, yıllardır çok büyük harcamalar yaparak oluşturduğu nükleer programının büyük bölümünden vazgeçmesi istenecek. İran’ın gizlice nükleer bomba imal etmediğinden emin olmak için sıkı denetlemeler yapılacak.
Taraflar altı ay boyunca uzun müzakereler yapacak ve süre dolmadan önce anlaşmaya çalışacak.
Olumlu gelişmelere rağmen karşılıklı güven tam olarak sağlanmış değil. Batı’da, Körfez ülkelerinde ve İsrail’de, yaptırımlar kalktıktan sonra İran’ın sözünü tutmayacağını düşünenler var.
Londra’daki Maplecroft risk yönetim şirketi uzmanı Torbjorn Soltvedt, bazı yaptırımlar gevşetilince İran’ın öteki yaptırımları da delmeye çalışabileceği uyarısında bulunuyor. Soltvedt'e göre yaptırımların yavaş yavaş erimesi mümkün. Bu durumda İran bir oyun oynamaya başlayacak ve nükleer programını geliştirmeye çalışacak. Uzmana göre, İran'ın bu şekilde nükleer potansiyelini, tam gelişmiş bir nükleer kapasiyete dönüştürmesi mümkün.
Ancak Amerikalı yetkililer, bunun çok da kolay olmadığını, İran’a en çok zarar veren yaptırımların hala geçerli olduğunu söylüyor.
Uluslararası Kriz Grubu’nun İran uzmanı Ali Vaiz de bunu doğruluyor.
Yaptırımların en önemli kısmının petrol ihracatı ve mali alanlardaki kısıtlamalar olduğunun altını çizen Vaiz, bu yaptırımların kaldırılmadığını belirtiyor. Bu nedenle de İran’ın kapsamlı bir anlaşma için tekrar masaya oturması gerektiğini belirtiyor ve ekliyor "Bu anlaşmaya varmak çok daha zor, çünkü İran’ın çok daha fazla ödün vermesi gerekecek”.
Uzmanlara göre, ılımlı lider Hasan Ruhani’yi geçen Mayıs ayında yapılan seçimlerden zaferle çıkaran etken, yaptırımların sıradan İranlılar’ın hayatı üzerinde yaptığı olumsuz etki.
İngiltere’nin eski Tahran Büyükelçisi Richard Dalton, dini lider Ayetullah Hamaney dahil, İranlı yetkililerin, nükleer güç ve ekonomik yaptırım tartışmalarını geride bırakmak için gereken adımları atma kararının çok stratejik olduğunu söylüyor. Dalton'a göre İranlılar, sınırlı anlaşmanın kendilerine çok fazla yarar sağlayacağı, tüm dünyayla ticaret yapacak bir ekonomi haline gelecekleri düşüncesine kapılmayacak. Tam tersine altı ay sonra kapsamlı anlaşmaya varmak için çaba gösterecekler.
Ancak bu süreç, kolay olmayacak. İran’dan, yıllardır çok büyük harcamalar yaparak oluşturduğu nükleer programının büyük bölümünden vazgeçmesi istenecek. İran’ın gizlice nükleer bomba imal etmediğinden emin olmak için sıkı denetlemeler yapılacak.
Taraflar altı ay boyunca uzun müzakereler yapacak ve süre dolmadan önce anlaşmaya çalışacak.
