BM’in Kırgızistan temsilcisi, Orta Asya’daki aşırı eğilimli grupların bölge çapında nüfuzlarını yaymak için sosyal ve ekonomik sorunları kullanacakları uyarısında bulundu.
BM’in Kırgızistan temsilcisi Miroslav Jenca, Kırgızistan’daki çatışmaların ülkede varolan gerginliklerden kaynaklandığını ve yeni olayları önlemek için etnik gruplar arasında uzlaşma gerektiğini söylüyor.
Jenca, Fergana Vadisi’nde ve Afganistan’a sınırı olan bütün Orta Asya ülkelerinde aşırı akımların gelişme tehlikesi bulunduğunu belirtiyor. BM yetkilisi, bölgede, mevcut koşulları, planlarını gerçekleştirmek için kullanacak birçok tanınmış aşırı eğilimli örgüt bulunduğunu vurguluyor.
Fergana Vadisi Özbekistan, Kırgızistan ve Tacikistan’a yayılmış yaklaşık 9 milyon kişiyi barındıran etnik açıdan karışık bir bölge. Bölge, Sovyetler Birliği’nin son günlerinden beri zaman zaman etnik çatışmalara sahne oluyor.
Güney Kırgzistan’daki Oş kentinde bulunan John Hopkins Üniversitesi Orta Asya uzmanı Alişer Hamidov, etnik aşırılığı bir ideoloji olarak tanımlıyor. Hamidov’a göre etnik gruplar tüm ülkedeki kaynaklar üzerinde hak iddia ediyor ve bunların kendilerine ait olduğunu savunuyor. Hamidov, Amerika’nın Sesi’ne Kırgızistan’da daha önce varılan bir anlaşma çerçevesinde Kırgızlar’ın hükümeti, Özbekler’inse ticareti kontrol ettiklerini söyledi.
Uzmana göre Kırgız olan eski devlet başkanı Kurmanbek Bakiyev, anlaşmanın dışına çıkarak başka alanlar üzerinde de hak iddia etmeye başladı, bu da gerginliği arttırdı. İki ay önce Bakiyev hükümeti şiddete dayalı yaygın protesto gösterileri sonucu devrilirken etnik ilişkileri dengeleyen güvenlik örgütleri ve diğer güçler gibi hükümet kurumları zayıfladı.
Alişer Hamidov’a göre, Güney Kırgızistan’da dükkanların, işyerlerinin ve lokantaların yıkılması, etnik ve dinci aşırı grupların, aynı zamanda adi suç çetelerine, işsizlik ve kanunsuzluk ortamını kendi çıkarları için kullanma olanağı sağlayacak. Hamidov, Stalin döneminde ülke sınırları etnik özelliklere dikkat edilmeden çizilen Fergana vadisinde gerginliğin arttığını, petrol ve suyun eşit dağıtılmamasının durumu daha da kötüleştirdiğini söylüyor.
Uzman, Orta Asya liderlerinin bu durumu birbirlerine şantaj yapmak için kullandıklarını belirtirken Kırgızistan ve Tacikistan’ın daha iyi fiyata petrol almak için Kazakistan ve Özbekistan’a suyu kesmelerini örnek gösteriyor. Hamidov, Özbekistan’ın aynı amaçla soğuk kış aylarında Kırgızistan ve Tacikistan’a doğal gaz ambargosu uyguladığını da hatırlatıyor.
Fergana Vadisi’ndeki bir diğer sorun, Afganistan’dan yapılan uyuşturucu kaçakçılığı. Orta Asya uzmanı Nadir İsmailov, aşırı eğilimli örgütlerin işsiz gençleri uyuşturucu kaçakçısı olarak kullandıklarını söylüyor.
İstikrarsız ortamın islamcı gruplar için da fırsat yaratttığını belirten İsmailov, bu grupların çeşitli etnik grupları barındıran ve ulaşılması kolay Fergana Vadisi’nde yaşayan gençleri yanlarına çekmeye çalıştıklarını vurguluyor.
Alişer Hamidov ise etnik ve islamcı grupların birbirlerine karşı olduğu görüşünde. Uzman, dincilerin etnik ve milliyetçi yaklaşımları reddettiklerini bunun yerine bütün Orta Asya’ya şeriat düzeni getirmeyi amaçladıklarını söylüyor.
BM temsilcisi Miroslav Jenca Güney Kırgızistan’ın sosyal ve ekonomik kalkınmanın yanısıra, yerel etnik gruplar arasında uzlaşmaya da ihtiyacı olduğu görüşünde.
Jenca, uluslararası topluluğun geçici hükümete mevcut durumu düzeltmede nasıl destek vereceği, mültecilere ve evlerini kaybeden kişilere nasıl yardım edeceği konusunun büyük önem taşıdığını söylüyor.