P5+1 ülkelerinin İran’ın nükleer programı çerçevesinde nükleer silah üretmesini engellemek için süren müzakerelerin anlaşmayla sonlanmasına tepkiler geliyor. İsrail anlaşmayı kınarken, Birleşmiş Milletler ve bölge ülkeleri gelişmeyi memnuniyetle karşıladı
İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu anlaşmayı “şaşırtıcı derecede büyük bir tarihi hata” olarak yorumladı.
Netanyahu, anlaşmanın ülkesini bağlamadığını belirtti ve İsrail’in kendini savunma hakkı bulunduğunu ifade etti. Netanyahu, İran’ın hala İsrail’i yok etme amacı taşıdığını söyledi.
İsrail’in anlaşmanın ABD Kongresi’nde onaylanmaması için ciddi lobi faaliyetine girmesi bekleniyor.
“Tarihi Anlaşma”
BM Genel Sekreteri Ban Ki Moon Viyana’da anlaşmayı imzalayan müzakerecileri kutlayan bir açıklama yayınladı.
Ban, yapılan anlaşmayı memnuniyetle karşıladığını belirtirken, Viyana’da müzakereleri sürdüren P5+1 ülkelerini ve İran’ı kutladı. Ban, anlaşmanın, diyaloğun değerini bir kez daha ortaya koyduğunu ifade etti.
BM Genel Sekreteri, anlaşmanın bölgede güvenlik sorunları ile ilgili daha fazla işbirliğine yol açacağını umduğunu belirtti.
Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin, bu anlaşma ile birlikte dünyanın derin bir nefes aldığını ifade etti ve müzakereleri sürdüren ülkelerin istikrar ve işbirliği adına zor seçimler yaptığını söyledi. Avrupa Birliği de anlaşmayla beraber dünyada umut için yeni bir sayfasının açıldığını ifade etti.
Bölge Devletleri
Birleşik Arap Emirlikleri devlet başkanı Şeyh Halife bin Zeyit el Nahyan, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’ye bir tebrik mesajı yolladı.
Birçok Körfez ülkesi anlaşmanın, İran’ın bölgede düşmanlarını daha güçlü biçimde destekleyeceğinden endişe ederken BAE’nin gönderdiği mesaj bir ilk oldu.
Irak, Pakistan ve Afganistan da anlaşmaya destek mesajları yayınladı.
Irak Başbakanlık sözcüsü nükleer anlaşmanın bölgesel istikrar için önemine değindi.
Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani, bölgede siyasi ve ekonomik ilişkileri geliştirecek, barış ve istikrara hizmet edecek her türlü çalışmayı desteklediklerini ifade etti.
Pakistan’dan gelen açıklamada ülkenin, İran’ın nükleer programıyla ilgili anlaşmazlığın her zaman barışçıl biçimde çözülmesini desteklediğinin altı çizildi.
Pakistanlı savunma uzmanı Talat Mesut, Pakistan’da bir televizyon kanalına verdiği demeçte anlaşmanın çok büyük değişimlerin habercisi olduğunu söyledi. Anlaşmanın, İran ile Batı arasındaki ilişkilerde iyileşmeye neden olacağını ifade eden uzman, bunun özellikle İran-ABD ilişkilerine yansıyacağını belirtti.
Mesut ayrıca anlaşmayla beraber bölgede İran ve diğer ülkeler arasındaki güç dengesinin de değişeceğine dikkati çekti ve bunun İran’ın uzun süredir siyasi olarak kovaladığı bir hedef olduğunu söyledi.
Suriye’de uzun süredir İran’dan askeri ve mali destek alan Beşar Esat hükümetinden gelen açıklamada da yapılan anlaşmaya güçlü biçimde destek verildi.
Şu ana kadar Suudi Arabistan’dan resmi tepki gelmedi. Ancak Reuters haber ajansına konuşan bir Suudi yetkili, nükleer anlaşmanın İran’a bölgede kaos çıkarma fırsatı vermesi durumunda tüm Ortadoğu’nun olduğundan daha tehlikeli hale geleceği uyarısında bulundu.
İsrail’den Sert Eleştiri
Ancak İsrail’de siyasal yelpazenin her iki tarafından partiler anlaşmaya büyük tepki gösterdi. İsrail’de pek çok kişi İran’ın dünyayı aldatarak nükleer silah üreteceğinden endişe duyuyor.
İran, İsrail’e saldıran militan grupları desteklemeyi sürdürüyor. Geçmişte birçok İranlı lider İsrail’in yok edilmesinden bahsetmişti.
Görüşmelerin ilk gününden bu yana anlaşmaya muhalefet eden Başbakan Netanyahu, Başkan Obama’yla ve diğer Batılı ülkelerle, bu konu nedeniyle ciddi biçimde ters düşmüştü.
Netanyahu, İsrail’in endişesinin, “militan İslamcı bir devletin kısa yoldan nükleer silah elde etmesi,” olduğunu belirtti.
Netanyahu, İran’ın nükleer silaha ulaşmasını engelleyecek pek çok önlemin bu anlaşmayla iptal olacağını söyledi. Başbakan aynı zamanda İran’ın elde edeceği milyarlarca dolarlık nakitle bölgede saldırgan siyasetini arttıracağını ifade etti.
Netanyahu son olarak İsrail’in yaşam biçimini, özgürlüklerini ve güvenliğini korumayı sürdüreceğini söyledi.
‘Yalanlar ve Hileler’
İsrail Savunma Bakanı Moşe Yalon, Jerusalem Post’a verdiği ifadede anlaşmanın temelinde “yalan ve hile” olduğunu söyledi.
Dışişleri Bakan yardımcısı Tzipi Hotoveli İsrail’in, anlaşmanın onaylanmasını engellemek için elinden gelen her türlü diplomatik yöntemi kullanacağını belirtti.
Netanyahu’nun koalisyon ortakları da anlaşmayı sert biçimde eleştirdi.
Sertlik yanlısı aşırı sağcı Yahudi Vatanı partisinin lideri, eğitim bakanı Naftali Bennett, 14 Temmuz’un özgür dünyada karanlık bir gün olarak anılacağını söyledi.
Bakan Miri Regev, anlaşmanın İran’a öldürme yetkisi verdiğini ifade etti.
Ülkede çok farklı çizgilerdeki partilerin anlaşmaya karşı olduğu görülüyor. Yeş Atid partisinin lideri Yair Lapid, İran rejiminin hileye dayanan bir rejim olduğunu söyledi ve bu anlaşma sayesinde 20 senedir yaptıkları gibi, gizlice nükleer silah elde etmeye çalışmayı sürdüreceklerini belirtti.
