LONDRA —
Kasım başında dışişleri bakanlarının katıldığı son tur görüşmelerde bir ara anlaşmaya varılacak gibi olmuştu. Ama anlaşma gerçekleşmedi. Şimdi daha alt düzeyde yetkililer görüş farklarını gidermeye çalışacak.
İran Dışişleri Bakanı Cevat Zarif, başarıya ulaşacakları görüşünde: “Sanırım hepimiz aynı dalga boyunda konuşuyoruz. Bu önemli bir şey. Bu, bize tekrar buluştuğumuzda ileri adım atma gücü veriyor.”
Konular çetin ancak uzmanlar bazı ekonomik yaptırımların hafifletilmesine karşılık İran’ın nükleer programına kısıtlama getiren bir ön anlaşma olabileceği görüşünde. Çünkü İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney bunu ister görünüyor.
İran uzmanı Gabrielle Rifkind de bunu doğruluyor: “Ayetullah Hamaney, İran’ın çıkarlarına neyin en çok hizmet edeceği konusunda stratejik bir hesap yapacak.”
Gabrielle Rifkind Oxford Araştırma Grubu’nda Ortadoğu programını yönetiyor: “Ayetullah Hamaney çok kurnaz bir siyasetçidir. Onu sadece katı bir ideolog olarak görmek yanlış olur. Bence çok daha zeki.”
Ayetullah Hamaney İran’daki sertlik yanlılarına yeni cumhurbaşkanı, nispeten ılımlı Hasan Ruhani‘ye diplomasi yolunu çalıştırma fırsatı verilmesi gerektiğini söyledi.
Bu aynı zamanda Ruhani’yi iktidara getiren güçlerin talebi. İran halkı ülke ekonomisini çökerten uluslararası yaptırımların kaldırılmasını istiyor.
Ancak Zürih’teki Güvenlik Araştırmaları Merkezi’nden Skype aracılığıyla konuşan Roland Popp anlaşma isteğinin sınırlı olduğu görüşünde: “Uzlaşmak istiyorlar ama boyun eğmek istemiyorlar. Bir yandan nükleer programa büyük destek var. Bu onlar için ulusal gurur meselesi. Diğer yandan İranlılar ekonomik durumlarına bakıyor ve siyasetçilerden bu yaptırımların kaldırılmasını pazarlık konusu yapmalarını istiyor.”
Uzmanlara göre uluslararası topluluğa İran’ın nükleer programını, tamamen kaldırmadan Tahran’I, bomba yapmaya çalışmadığı güvencesi verecek şekilde sınırlayan bir formül bulunması gerekiyor. Ayrıca Tahran’a yaptırımların temel anlaşma için yeni ödünler verme zorunluluğunu ortadan kaldırmayacak şekilde kısa vadede hafifletilmesi de gerekiyor.
Gabrielle Rifkind: “Petrol ve mali yaptırımlar gibi büyük yaptırımların bu aşamada askıya alınması ya da kaldırılması söz konusu olamaz.”
Ancak İran görüşme sürecinin altı ay içinde tamamlanarak bir sonuca varılmasını istiyor. Sürdürülen görüşmelerde başarı sağlansa bile tarafları ilerde daha çok görüşme ve daha zor uzlaşmaların beklediği bir gerçek.
İran Dışişleri Bakanı Cevat Zarif, başarıya ulaşacakları görüşünde: “Sanırım hepimiz aynı dalga boyunda konuşuyoruz. Bu önemli bir şey. Bu, bize tekrar buluştuğumuzda ileri adım atma gücü veriyor.”
Konular çetin ancak uzmanlar bazı ekonomik yaptırımların hafifletilmesine karşılık İran’ın nükleer programına kısıtlama getiren bir ön anlaşma olabileceği görüşünde. Çünkü İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney bunu ister görünüyor.
İran uzmanı Gabrielle Rifkind de bunu doğruluyor: “Ayetullah Hamaney, İran’ın çıkarlarına neyin en çok hizmet edeceği konusunda stratejik bir hesap yapacak.”
Gabrielle Rifkind Oxford Araştırma Grubu’nda Ortadoğu programını yönetiyor: “Ayetullah Hamaney çok kurnaz bir siyasetçidir. Onu sadece katı bir ideolog olarak görmek yanlış olur. Bence çok daha zeki.”
Ayetullah Hamaney İran’daki sertlik yanlılarına yeni cumhurbaşkanı, nispeten ılımlı Hasan Ruhani‘ye diplomasi yolunu çalıştırma fırsatı verilmesi gerektiğini söyledi.
Bu aynı zamanda Ruhani’yi iktidara getiren güçlerin talebi. İran halkı ülke ekonomisini çökerten uluslararası yaptırımların kaldırılmasını istiyor.
Ancak Zürih’teki Güvenlik Araştırmaları Merkezi’nden Skype aracılığıyla konuşan Roland Popp anlaşma isteğinin sınırlı olduğu görüşünde: “Uzlaşmak istiyorlar ama boyun eğmek istemiyorlar. Bir yandan nükleer programa büyük destek var. Bu onlar için ulusal gurur meselesi. Diğer yandan İranlılar ekonomik durumlarına bakıyor ve siyasetçilerden bu yaptırımların kaldırılmasını pazarlık konusu yapmalarını istiyor.”
Uzmanlara göre uluslararası topluluğa İran’ın nükleer programını, tamamen kaldırmadan Tahran’I, bomba yapmaya çalışmadığı güvencesi verecek şekilde sınırlayan bir formül bulunması gerekiyor. Ayrıca Tahran’a yaptırımların temel anlaşma için yeni ödünler verme zorunluluğunu ortadan kaldırmayacak şekilde kısa vadede hafifletilmesi de gerekiyor.
Gabrielle Rifkind: “Petrol ve mali yaptırımlar gibi büyük yaptırımların bu aşamada askıya alınması ya da kaldırılması söz konusu olamaz.”
Ancak İran görüşme sürecinin altı ay içinde tamamlanarak bir sonuca varılmasını istiyor. Sürdürülen görüşmelerde başarı sağlansa bile tarafları ilerde daha çok görüşme ve daha zor uzlaşmaların beklediği bir gerçek.
