Paris’te 150 hükümet ve devlet başkanını bir araya getiren Birleşmiş Milletler İklim Zirvesi, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Rusya Cumhurbaşkanı Vladimir Putin arasında bol restleşmeli bir satranç maçına sahne oldu.
Vladimir Putin Erdoğan’ı IŞİD’den petrol almakla suçlayınca Erdoğan, “‘İftira at, tutmazsa iz bırakır’. Bu onların zaten geleneğinde var. İftiralarla böyle şeyler yürümez ve burada çok çok iddialı bir şeyi de ortaya koyarım. Burada çok çok iddialı bir şeyi de ortaya koyarım. Böyle bir şey ispat edildiği anda bizim milletimizin asaleti şunu gerektirir, ben bu makamda durmam, ama Sayın Putin'e diyorum, 'Sen o makamda durur musun? Bu kadar açık bunu konuşuyorum” dedi.
İklim zirvesi, Cumhurbaşkanı François Hollande ve BM Genel Sekreteri Ban Ki Moon’un 150 lideri Bourget Havaalanı yakınlarında özel olarak düzenlenen Zirve Salonu girişinde şahsen karşılamasıyla başladı. Soğuk havaya rağmen paltosuz dışarı çıkan Hollande, sabah 8’den törenlerin başlayacağı saat olan 11.00’e kadar konuklarını ayakta bekledi. Ancak bekleyiş uzayınca Hollande ve Çevre Bakanı Segolene Royal çareyi paltolarını giyerek beklemede buldular. Nöbetleşe beklediler. Ancak saat 11.00’e yaklaştığı halde hala iki liderden haber yoktu.
Zirvenin açılışı için herkes içeri geçti. Bundan 5-10 dakika sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan alanda göründü. Bu nedenle Erdoğan’ı kimse geldiğinde karşılamadı. Yalnızca onun gelişini bekleyen bir kaç gazeteci görüntü alabildi. Ama Erdoğan da törenin başladığını biliyordu ve bunu da sorun etmedi. Konuşmalar bitmek üzereydi. Erdoğan COP21 Zirvesi’nin aile fotoğrafında yer aldı. Zirveye en son Putin geldi. Yine bir kaç fotoğrafçı Putin’i AB’den sorumlu bakan Harlem Desir’in karşıladığını görüntüledi. Putin aile fotoğrafına katılmama kararı aldı.
Gözler iki liderin üzerindeydi. Yalnızca Türk ve Rus gazeteciler değil, Avrupalı ve Ortadoğulu gazeteclerin gözleri de bu buluşmadaydı. Aile fotoğrafının ardından konuşmalar yapıldı. Putin bu bir saatlik konuşma bölümünde söz alarak ülkesinin iklim politikalarından söz etti. Ardından ara verildi ve yemeğe geçildi.
Bu arada salondan çıkan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Türk basın mensuplarının meraklı sorularıyla karşı karşıyaydı. Gün boyu süren sert bir satranç oyunu başladı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, zirveye katılmadan önce, geçtiğimiz Cuma günü, Putin ile Paris’te yüz yüze görüşmeyi umduklarını dile getirmişti. Zirvede de gazetecilerin “Görüşme olacak mı?” sorusuna Erdoğan, “Talebimiz sürüyor. Bekliyoruz” yanıtını verdi. Ancak bu açıklamadan kısa bir süre sonra Kremlin’den yanıt geldi. Kremlin sözcüsü Dmitri Peskov, Moskova’dan yaptığı açıklamada, "Erdoğan ile hiç bir görüşme söz konusu değildir” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’a bu sefer Kremlin’den gelen açıklama soruldu. Erdoğan hala, “Takipteyiz” yanıtını verdi. Bu saatlerde Putin, Amerika Başkanı Barack Obama ile bir araya geldi. Kremlin’den yapılan açıklamaya göre yaklaşık yarım saat süren ve kapalı gerçekleşen görüşmede tarafların Suriye’de politik geçiş süreci ve tarafların bu sürece desteği konuşuldu. Beyaz Saray da, Viyana süreci üzerinde ilerlemenin öneminin konuşulduğunu” belirterek Kremlin’e yakın bir açıklama yaptı. Ancak Beyaz Saray, “Başkan Obama, Suriye’de Başar Esad’ın gitmesinin ve Rusya’nın ılımlı muhalifleri değil, IŞİD’i bombalamasının zorunlu olduğu görüşlerini dile getirmiştir” sözleriyle hala Esad’ın gidişi konusunda bir uzlaşma olmadığının da işaretini verdi. İki lider ayrıca Ukrayna krizini de ele aldılar ve Minks’teki uzlaşmanın bir an evvel hayata geçirilmesi konusunda hem fikir olduklarını kaydettiler. Beyaz Saray kaynakları, Rusya’nın Minsk sözleşmesine uyulması durumunda Rusya’ya uygulanan yaptırımların kaldırılabileceğini söyledi” dedi. Aynı kaynaklar görüşmede Obama’nın Putin’e “Türkiye tarafından düşürülen uçakta yaşamını yitiren Rus pilot için üzüntü duyduğunu ancak iki ülke arasında yaşanan tansiyonun aşağı çekilmesi talebini de koruduğunu” dile getirdi.
Putin’den sert itham
Zirve’de akşam 17.00 sularına yaklaşıldığında temaslarını tamamlayan Rus lideri Putin, zirve salonundan ayrılmadan önce Rus gazeteciler açıklama yaptı. Putin, “Elimizde yeni kanıtlar var. Uçağımızı IŞİD petrol konvoylarının Türkiye’ye rahatça girebilmesi için uçağımızı vurdular. Asıl dertleri Türkmenler’i savunmak değil. Erdoğan görüşmek istiyor ve emri kendisinin vermediğini söylüyor. Ama bu aşamadan sonra bunun bizim için artık hiçbir önemi yok” dedi. Putin, Türkiye ile terörle mücadele konusunda uzun süredir sorun yaşadıklarını, Rusya’ya dönük terör saldırılarını gerçekleştirenlerin çoğunun Türkiye’den geldiğini bildiklerini öne süren Putin, “Bunu defalarca Türk hükümetine söyledik. Ama Türkiye’den yardım görmedik” diye konuştu.
Erdoğan’dan Poroşenko misillemesi
Putin, Erdoğan ile görüşmeden zirveyi terketti, Erdoğan ise ikili temaslarını hızlandırdı. Önce, ev sahibi Cumhurbaşkanı François Hollande ile 15.30’da bir araya geldi. Putin’in en büyük siyasi rakibi Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroşenko ile görüştü. Poroşenko ile 45 dakika süren zirveden sonra açıklama yapılmadı. Poroşenko’dan hemen sonra bu sefer de Almanya Başbakanı Angela Merkel Türk heyetinin yanına geldi. Merkel-Erdoğan görüşmesi de bir saate yakın sürdü. Erdoğan, Başkan Barack Obama ile görüşmek için Paris ziyaretini de uzattı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, yarın sabah Obama ile görüşecek.
Temaslarının ardından gazetecilere bilgi veren Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Sayın Hollande'ın bir Moskova ziyareti olmuştu. Bu ziyareti değerlendirdik. Biz iyi niyetimizi ortaya koyduk. Daha ilk günden Sayın Putin ile görüşme isteğimizi ifade ettik. Ondan sonraki gelişmeler noktasında da biz sadece süreci takip ediyoruz. Rusya tarafından birçok açıklama yapılıyor. Onları da şu anda izliyoruz. Fakat şu konuyu, tüm radar tespitleriyle de kendi önlerine koyduk. Özellikle Suriye tarafından milliyeti bilinmeyen iki uçağın hava sahamıza doğru gelmesi olayını kendilerine belgelerle anlattık ve onların da bunu bildiklerini görmek beni ayrıca mutlu etti. Çünkü değişik kanallardan zaten onların eline de bu bilgiler ulaşmış vaziyette. Şu tabii işin çok daha anlamlı bir yanı, bu hava sahamızda 5 dakika içinde 10 kez, Suriye topraklarındayken, Suriye hava sahasındayken uyarılan milliyeti bilinemeyen bu iki uçak, bizim hava sahamıza girdikten sonra bunlardan bir tanesi 17 saniye içerisinde tekrar Suriye tarafına geçiyor. Ama ikinci uçak bizim F-16'larımız tarafından vuruluyor. Vurulduktan sonra Suriye topraklarına düşüyor" dedi. Cumhurbaşkanı Erdoğan şunları söyledi:
"Bu uçağın içindeki iki pilottan biri Suriyelilerin eline geçiyor, diğeri ise oradaki Türkmenlerin eline geçiyor ve tabii ölü olarak. Daha sonra da bunu biz, orada birçok örgüt, aşiret vesaire, bunlar var, onlardan Hatay Valiliğimiz’in girişimleriyle vesaire alıyoruz. Aldıktan sonra da Ankara'ya getirmek suretiyle GATA'da gerekli bütün işlemler yapılıyor. Bu sabah da 10.30 gibi Rusya tarafına bu pilot da verilmiş oluyor. Yani dini hizmetleri de Ortodoks rahip tarafından yapılıyor. Yapıldıktan sonra da Ruslara teslim ediliyor ve böylece bu konuyla ilgili işlemi tamamlamış oluyoruz."
İftira ve istifa resti
Erdoğan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in "Türkiye'nin terör örgütü IŞİD’den petrol satın aldığı" yönündeki iddiasına da, "Burada çok çok iddialı bir şeyi de ortaya koyarım. Böyle bir şey ispat edildiği anda bizim milletimizin asaleti şunu gerektirir, ben bu makamda durmam ama Sayın Putin’e diyorum, 'Sen o makamda durur musun?' Bu kadar açık bunu konuşuyorum. Bugün bunu buradaki bazı liderlerle de paylaştım. Ben sabırla bu sürecin devam etmesinin gayreti içindeyim. Stratejik ortaklık konumuna gelmiş iki ülkenin böyle duygusallıkla dolu açıklamalar içerisinde bulunmasını doğru bulmadığımızı defaatle ifade ettik. ‘Hele hele Türkiye’nin DAEŞ'ten petrol alıyormuş' gibi yakıştırmayı kabul etmemiz mümkün değil ve bunu da ahlaki bulmadığımızı ifade ettim" diye konuştu. Erdoğan bunun ispatlanması durumunda istifa edeceği restini çekti:
"Burada çok açık net bir şey söylüyorum. Böyle bir konuyu konuşmak, sadece laf ola beri gele olmaz. İddia belgeyle ortaya sürülür. Eğer böyle bir belge varsa ortaya koysunlar, bu belgeleri görelim. Bizim petrol kaynağımız, petrol aldığımız ülke bellidir. Biz Rusya'dan petrol ve doğal gaz alıyoruz, biz İran'dan, Azerbaycan'dan, Irak'tan, Cezayir'den, Katar'dan,Nijerya'dan, buralardan petrol ve doğal gaz alıyoruz. Şu anda DAİŞ terör örgütünden petrol alan kişilerden bir tanesi mesela Rus ve Suriye vatandaşı olduğu Amerikan Hazine Bakanlığı tarafından söylenmiş olan bir George Haswani'dir ve bu kişi Suriye rejimine petrol satmaktadır. Bu belli. Bunu Amerikan Hazine Bakanlığı da açıkladı. Bu ortada. Önce bunun hesabını versinler ve bunu kalkıp da yani kendilerine göre 'İftira at, tutmazsa iz bırakır', bu onların zaten geleneğinde var. İftiralarla böyle şeyler yürümez ve burada çok çok iddialı bir şeyi de ortaya koyarım. Burada çok çok iddialı bir şeyi de ortaya koyarım. Böyle bir şey ispat edildiği anda bizim milletimizin asaleti şunu gerektirir, ben bu makamda durmam ama Sayın Putin'e diyorum, 'Sen o makamda durur musun?' Bu kadar açık bunu konuşuyorum. Bugün bunu buradaki bazı liderlerle de paylaştım."
Bilgisi dahilinde bugüne kadar asla böyle bir şey olmadığını vurgulayan Erdoğan, "Biz petrol kaçakçılığı yapanları da enseleriz ve gereğini de bugüne kadar hep yapmışızdır, yapmaya da devam ederiz. Ama bizim bütün yasal yollarla bugüne kadar çalıştık. Yasal yollarla nereden petrol alıyoruz, nereden doğal gaz alıyoruz bunların hepsi bellidir. Terör örgütleriyle bu tür alışverişi yapacak kadar haysiyetsiz değiliz. Bunu da herkesin bilmesi lazım" dedi.
Rusya ile 25 Aralık'ta yapılması planlanan üst düzey iş birliği konsey toplantısı olduğu hatırlatılarak, "Herhangi bir iptal söz konusu mu yoksa o davet hala geçerli mi?" diye sorulması üzerine Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Davet üzerine olan bir şey değil, o bizim mutadımızdır. Ama şu anda taraflardan herhangi bir açıklama gelmediği için öyle veya böyle bir açıklama yapmak, o da doğru olmaz. Göreceğiz gelişmeleri, ona göre gerekli açıklamalar yapılır" diye konuştu.
Erdoğan, “Sınır ihlali yapan savaş uçağına angajman kuralları gereği yapılan müdahalenin ardından Rusya'dan çeşitli yaptırımlara yönelik açıklamaların geldiği belirtilerek, "Türkiye'nin karşı bir adımının olup olmayacağı" sorulan Erdoğan, "Biraz sabırlı olalım. Biz duygusal davranmayalım. Bütün bunların hepsini görelim. Eteklerde ne kadar taş varsa dökülsün, ondan sonra bizde de varsa birikmiş taşlar, biz de dökmeye başlarız" yanıtını verdi.
Başka bir gazetecinin "Uçak hadisesinin yaşandığı gün bir görüşme talebiniz olduğunu biliyoruz Sayın Putin ile. Bundan sonraki süreçte tekrar bir talep ya da farklı kanallardan bir girişim Türkiye tarafından olur mu?" sorusu üzerine Erdoğan, şunları kaydetti:
"Devletler, milletler arasında böyle uzun uzadıya iplerin koparıldığı şeyler olmaz. Mümkün olan, yani bir iplik bile olsa o bağı tutmaktır, korumaktır. Biz bunu korumaya şu anda gayret ediyoruz. Kopmasını istemiyoruz. Çünkü bizim farklı bağlarımız var. Rusya tabii bunu nasıl sürdürecek, onu bilemem. Biz de tabii gelişmelere göre nihai bir karar da vereceğiz. Türkiye bir kabile devleti değildir. Şu anda 80 milyon nüfusu olan G20'nin üyesi bir ülkeyiz. Aynı masayı beraber paylaştığımız bir ülke bize karşı bu tür bir şeyi yapması hazmedilir bir şey de değildir. Bunların değerlendirmelerini yapıp biz de ondan sonra bu konuyla ilgili kararımızı veririz.”
