Türkiye’de ordu ve İslam kökenli Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Adalet ve Kalkınma Partisi arasındaki gerginliğin patlama noktasına erişeceğine dair işaretler, aslında haftalar öncesinden belirginleşmişti. Özellikle Suriye politikası üzerinde generaller ve siyasetçiler arasında yaşanan anlaşmazlık, daha gözle görülür hale gelmişti. Askerlerin düzenlediği toplantılar, hükümetin açıklamalarıyla çelişir nitelikteydi.
Bazı uzmanlar, askerlerin Türkiye’de çok sayıda can kaybına yol açan terör saldırılarından duyduğu kaygı, Güneydoğu’da Kürtler’e karşı süren operasyonlar ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın medya ve yargı üzerindeki kontrolunu daha da sıkılaştırma girişimleri nedeniyle son haftalarda bir darbe girişimi oluşabileceğinden kaygı duyuyordu.
Londra’daki Birleşik Kraliyet Hizmetleri Enstitüsü’nden Afzal Eşref, askerlerin hükümete yönelik düşmanca tavrının kendisini şaşırttığını söylüyor. Askerler, Erdoğan’ın giderek otoriterleşmesi ve Türkiye’nin adım adım İslamlaştırılması karşısında endişelerini dile getirmeye başlamıştı.
Askerlerin görüşleri
Türkiye’yi sık sık ziyaret eden Afzal Eşref, 15 yıldır ilk kez genç askerlerin hükümet hakkında olumsuz görüşler dile getirdiklerine tanık olduğunu söylüyor. Bu görüşlerin özellikle Türkiye’yi ziyaret eden yabancıların yanında ortaya konulmasının olağandışı olduğunu söyleyen Eşref, yüksek rütbeli subayların hükümete daha çok destek verdiğinin de altını çiziyor.
Düşünce kuruluşu Brookings Enstitüsü’nden Ömer Taşpınar da darbe olasılığı hakkında aylardır uyarıda bulunan uzmanlardan biri.
Ömer Taşpınar, ”Darbe girişimi, ordunun orta kademesindeki askerler tarafından yapılmışa benziyor” açıklamasında bulundu.
Türkiye’de geçmişte yapılan darbelerde genelkurmay başkanları ve diğer generaller, darbelerin esas liderleriydi. Ancak bu seferki darbe girişimi, daha farklı. Ordunun üst rütbeli subayları ve genelkurmay başkanı, darbe girişimcileri tarafından rehin alındı.
Washington’daki düşünce kuruluşlarından Ortadoğu Enstitüsü uzmanı Gönül Tol, bunun bir subay darbesi olduğunu söyledi.
Gönül Tol, ”Türkiye’de ordunun komuta kademesinin de içinde bulunduğu geçmiş darbelerin aksine bu sefer en üst rütbeli askerlerden hiç ses çıkmadı. Genellikle önde gelen generaller televizyona çıkar, darbe yapıldığını açıklar, darbenin nedenlerini sıralar. Halbuki genelkurmay başkanının nerede olduğu bilinmiyordu. Rehin alındığı söylentileri dolaşıyordu” dedi.
İstanbul Atatürk Havalimanı’nda Cumhurbaşkanı Erdoğan’ı destekleyen kalabalık, bir tankın etrafını sardı, makinalı tüfekle havaya uyarı ateşi açan tankın komutanıyla ağız dalaşına girdi ve tankın üzerine tırmandı. Taksim Meydanı’nda da hükümeti destekleyenler, darbe yanlısı askerlerle yüzleşti, polis bu karşılaşmayı izlemekle yetindi.
Yabancılar bekle gör politikası izliyor
Dün hızla gelişen olaylar, yabancı hükümetleri, bu yüzleşmeyi hükümetin mi yoksa darbecilerin mi kazanacağını hesaplamaya çalışmak zorunda bıraktı. Amerika Dışişleri Bakanı John Kerry, Türkiye’de olup bitenleri çok ciddi kaygıyla izlediklerini, son derece değişken olan durumu yakından takip ettiklerini belirtti.
Uzmanlar, elit birimlerin darbe girişimiyle ilgisi olmaması, Erdoğan’ı devirmeyi destekleyen askeri gruplar, polis ve istihbarat örgütleri arasındaki ayrılıklar nedeniyle darbenin amacına ulaşamayacağını tahmin etmişti.
Aynı uzmanlar, darbenin başarısız olmasının Erdoğan’ı daha da güçlendireceği görüşünde.
Gönül Tol, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın darbeden daha güçlü çıkacağını belirten uzmanlardan.
”Erdoğan bu başarısız darbe girişimini başkanlık emellerini gerçekleştirme yönünde fırsat olarak kullanacak” şeklinde bir tespit yapan Tol, Erdoğan’ın askeri darbe korkusunu kullanarak halkı kendi başkanlığı için safına çekmeye çalıştığını söylüyor. Uzman, ”Erdoğan’ın Kürtler’e ve muhalefete karşı daha sert olmak için artık yeni bir bahanesi var. Bundan sonra çok daha otoriter bir Erdoğan göreceğiz” diyor.
Amerika’nın eski Türkiye Büyükelçisi Robert Pearson ise sonuç ne olursa olsun, Türkiye’nin Amerika ve diğer tüm ülkelerle ve başta NATO olmak üzere üyesi olduğu kuruluşlarla olan ilişkilerinde çok ciddi çalkantılar yaşanacağı uyarısında bulundu.
