Başkan Bush’un İstanbul’daki “Müslüman ülkelerde demokrasi“ konulu son konuşması Orta Doğu’da farklı tepkilere yolaçtı. Bazı gözlemciler Bush’un konuşmasını eskisine oranla daha uzlaşıcı bulurken bazıları çelişkili olduğunu ya da yeni bir şey getirmediğini belirttiler.
Amerika’nın Sesi muhabiri Ursula Lindsey’in Kahire’den verdiği habere göre, Başkan Bush bu yıl başında Orta doğu’da demokratik reform girişimini açıkladığında Arap hükümetleri ve uzmanlar tarafından öfke ya da en azından ihtiyatla karşılanmıştı.
Girişim, Arap Birliği zirvesinin ertelenmesine yolaçmış, nihayet Mayıs ayında toplanan zirvede reform yanlısı bir karar tasarısı kabul edilmekle birlikte genel bir ifade kullanılmakla yetinilmiş, somut bir adım ya da takvimden sözedilmemişti.
Birçok Arap, Orta Doğu’ya dışardan demokratik reform çağrılarına kuşkuyla bakıyor. Bazı Arap uzmanlar, Başkan Bush’un İstanbul’daki son konuşmasını bu tür kuşkuları giderme çabası olarak değerlendiriyor. Bush konuşmasında demokrasinin farklı yerlerde farklı yollar izleyebileceğini ve İslami değerlerle uyuşabileceğini vurgulamıştı.
Arap Birliği Basın Bürosu Şefi Hüssam zeki, Bush’un konuşmasını baştaki yaklaşımından daha olumlu olarak değerlendirirken şöyle dedi: "Amerika’nın yaklaşımında gelişme gözleniyor. ABD Başkanı demokrasinin bir halka dışardan uygulatılacak bir şey olmadığını, toplumun içinden gelişen bir süreç olması gerektiğini söyledi."
Ancak Hüssam Zeki, Bush’un demokrasi ve İslam konusundaki konuşmasının Arap ülkelerindeki reform yanlısı gruplar için yeni bir şey getirmediğini vurguladı.
Katar Üniversitesi Siyasal Bilimler Profesörü Muhammed El Müsfir ise Bush’un konuşmasını çelişkili buldu. Profesör El Müsfir’e göre Bush, daha önceki tutumunu yumuşattı ve Orta doğu’da demokrasinin başka yerlerdeki demokrasilerden farklı bir şey olabileceğini söyledi. El Müsfir şöyle diyor: "Bush, Batı modeliyle eş bir demokrasi istemediğini söylüyor. Bölge için özel bir demokrasiden sözediyor. Bir yandan demokrasiden, bir yandan da farklı bir demokrasiden, özel bir düzenden sözetmek çelişkili bir yaklaşım. Bush’un ne yaptığını anlamak mümkün değil. Demokrasi, ifade, katılım, seçim ve yaşam özgürlüğü demek. Bunları birbirinden ayırıp farklı bölgeler için farklı demokrasi getirecek özel bir reçete sunamazsınız." Beyrut’taki Amerikan Üniversitesi Siyasal Bilimler Profesörü Sami Barudi ise Başkan Bush’un konuşmasına daha olumlu yaklaşmakla birlikte fikirlerinin Orta Doğu’da güçlü destek bulmasının çok güç olduğu görüşünde.
Profesör Barudi Irak savaşı ve İsrail-Filistin uyuşmazlığı nedeniyle Amerika’nın ciddi bir imaj sorunu olduğunu ve bunun hertürlü Amerikan girişiminin kuşkuyla karşılanmasına yolaçtığını vurguluyor.
Arap Profesör Orta Doğu’da herhangi bir demokratik reform girişiminin başarıya ulaşabilmesi için Amerikan politikasında değişiklik yapılması gerektiğini savunuyor.