Tüm dünyadaki insan hakları uygulamalarını izleyen Freedom House adlı sivil toplum örgütü yıllık raporunu yayınladı. Rapora göre terör tehdidi ve dünya ekonomisindeki yavaşlamaya rağmen 2002 yılı içinde demokrasi açısından önemli kazanımlar elde edildi.
Freedom House-Özgürlükler Evi adlı sivil toplum örgütünün Araştırma Bölüm Başkan Yardımcısı Arch Puddington’la bu yılki raporun Türkiye bölümü hakkında konuştuk.
MÇ - Freedom House, bu yılki raporunda Türkiye’yi özgürlükler alanında kaydedilen en büyük kazanımlar sıralamasına aldı. Bu karar hangi gerekçelere dayandırıldı?
AP - En önemli neden seçimlerdi. İslamcı bir partinin, islami kökleri olan bir partinin eşit koşullarda seçimlere girebilmesi, seçimleri kazandıktan sonra işbaşına gelebilmesi önemli bir kriterdi. Ayrıca işbaşına gelen partinin insan hakları konusundaki ılımlı çizgisi ve Kürt nüfusun kültürel haklarını genişletecek bazı adımlar atmış olması da rol oynadı. İşte bu nedenlerle Türkiye’nin siyasi alanda gösterdiği ilerlemeyi kayda değer bulduk ve özgürlükler alanında elde edilen en önemli beş kazanım arasında sıraladık.
MÇ - Türkiye, Özgürlükler Evi raporunda hala “yarı-özgür ülke” sıralamasında yer alıyor. Türkiye’nin özgür ülke sıralamasında girememesindeki etkenler neler?
AP - Ülkeleri, mevcut siyasi ve medeni haklarını gözönüne alarak değerlendiriyoruz. Örneğin siyasi açıdan, seçimlerin serbest ve adil ortamlarda yapılması, seçimleri kazanan partilerin işbaşına gelebilmesi gibi kriterlere bakıyoruz. İkinci kriter ise dini özgürlükler, basın özgürlüğü, azınlık hakları, hapishane koşulları, ve yargı bağımsızlığı gibi medeni haklarla ilgili. Türkiye’ye baktığımızda, medeni haklar konusunda hala eksiklikler görüyoruz. Bu eksikliklerin başında da Kürt nufüsün durumu geliyor. Türkiye’nin Kürt sorununu çözmesi için daha fazla yol katetmesi gerekiyor. Çünkü, Kürtler hala istedikleri kültürel hakları elde ettiklerini düşünmüyor. Türkiye’nin hala yarı özgür ülkeler sıralamasında yer almasının bir diğer nedeni de ordunun siyasi alana müdahele etme potansiyeli. Ayrıca, dini özgürlükler de burada önemli. Radikal islamcı partilerin iktidarı ele geçirmesinin getirebileceği risklerin farkındayız ama bununla birlikte Türkiye’deki dindarların, Avrupa veya Amerika gibi ülkelerdeki dindarlarla eşit haklara sahip olduğunu düşünmüyoruz.
MÇ - Özgürlükler Evi, 192 ülkeyi kapsayan raporlarını son 30 yıldır hazırlıyor. Siz, Türkiye’nin bu süre zarfında özgürlükler açısından kaydettiği gelişmeleri nasıl değerlendiriyorsunuz?
AP - Dünyadaki diğer ülkeler gibi Türkiye de genel olarak hem ilerlemeler kaydetti hem de bir-iki konuda gerileme. Bununla birlikte, Türkiye özgürlüklerin diğer islam ülkelerine göre tarihi olarak çok daha fazla olduğu bir ülke. İslam ülkeleri arasında en özgürü diyebiliriz, Türkiye için. Son 30 yılda Türkiye zor dönemler geçirdi, askeri müdahaleler, kanlı sağ-sol çatışmaları gibi. Şimdi ülkede bu tür bir tedhiş ortamı yok, ayrıca diğer birçok İslam ülkesinden farklı olarak radikal islamcıların tedhişine de maruz değil. Bu son derece iyi bir gelişme.
Özgürlükler Evi – Freedom House Araştırma Bölüm Başkan Yardımcısı Arch Puddington, söyleşimizin sonunda, Türkiye’nin medeni haklar alanındaki eksikliklerini tamamladığında, kısa süre içerisinde tamamen özgür ülkeler sıralamasına gireceğine inandığını da kaydetti.