Erişilebilirlik

New York'un 400. Kuruluş Yıldönümü


Bundan tam 400 yıl önce deniz yoluyla Asya’ya gitmeye çalışan Henry Hudson, bugünkü New York limanına vardı. Hudson’un bu bölgeye varışı, Hollanda’nın Kuzey Amerika’da yerleşim kurmasının da başlangıcı sayılıyor. Hudson’dan birkaç yıl sonra Hollandalı tüccarlar, bölgede yaşayan Kızılderililerle kürk ticaretine başlamak için New Amsterdam’ı kurdu. Burası bugünkü New York’un temeli oldu.

New York, öylesine özel bir kent ki, bir zamanlar küçük bir Hollanda yerleşimi olduğunu düşünmek zor. New York’taki South Street Liman Müzesi’nde sergilenen yüzyıllar öncesine ait bir belge, Hollandalılar’ın bu toprakları para karşılığı satın aldığını kanıtlıyor. Hollanda Ulusal Arşivleri Başkanı Martin Berendse, Hollandalı yetkililerce 1624’te yazılan belgeyi şöyle tercüme etmiş: “Devletin tüm kudretli hükümdarları, New Amsterdam gemisinin Yeni Hollanda’dan Amsterdam’a vardığını duydum. Kaptanla konuştum, haberi ondan aldım. Herkesin durumu gayet iyi. Manhattan adasını 60 gulden karşılığında satın aldık.”

Sergide, yeni yerleşimdeki konutlarla yolları gösteren bir harita da var. Diğer belgeler, Manhattan’ın ne kadar küçük olduğunu gösteriyor. Ancak bu durum, İngilizlerin Manhattan’ı ele geçirmesiyle değişti. Mimari tarihçi Barry Lewis, İngilizlerin, gayrımenkul ihtiyacı nedeniyle Manhattan’ın doğu kıyısındaki nehri çöplükle doldurduğunu söylüyor. O yıllarda çoğu Avrupa’dan olmak üzere çok sayıda göçmenin bölgeye akın ettiği biliniyor. Lewis şöyle konuşuyor: “19’uncu yüzyılın başında New York’ta yalnızca 100 bin kişi yaşıyordu. 1875’te kent nüfusu bir milyonu geçti. 1910 yılındaysa Manhattan Adası’nda yaşayanların sayısı 2 milyondu.”

Nüfusun artması Manhattan’da emlak fiyatlarını yükseltti. 1883’te halkın Long Island’daki daha ucuz toprakları satın alabilmesi için Brooklyn Köprüsü inşa edildi. Köprüden yük ya da yolcu taşıyan at arabalarıyla veya yürüyerek geçilebiliyordu. Sonra metro inşaatı başladı. Lewis, “New York metro sisteminin en akıllıca yanı, sadece 5 sent karşılığında millerce öteye, merkezdeki iş bölgesinden uzağa gidebilme ve kent dışında ucuz emlak bulabilme imkanı sağlamasıydı. Böylece orta gelirliler de ev ya da güzel bir apartman dairesi satın alabiliyordu,” diye konuşuyor.

Ancak iş merkezinin Manhattan olması şarttı. Müteahhitler, kolları sıvadı ve New York’a ilk gökdelen dikildi. Mimar Lewis’e göre herkes, ilk fırtınada gökdelenin yıkılmasından korkuyordu. Gökdelenin yanındaki ofis binalarının sahipleriyse panik içindeydi çünkü kimsenin emlak satın almayacağını düşünüyorlardı. Ancak gökdelen sayısı hızla arttı. Woolworth Gökdeleni, Chrysler Gökdeleni, Empire State Gökdeleni, birbiriyle adeta yarışıyordu. Barry Lewis “New York, para demek. Bu kent, emlak spekülatörleri tarafından kuruldu,” diyor. Ancak yüksek emlak fiyatları, New York’taki inşaatları tetikleyen tek neden değil. Ünlü mimarların tasarladığı Washington Square Anıtı ve Guggenheim Müzesi gibi yapılar, New York’un mimari çehresini değiştirdi. 400 yıl önce ticaret merkezi olarak planlanan uzun ince Manhattan adası, günümüzde paranın gücünü de temsil ediyor. Hollandalıların Kızılderililerle kürk ticareti yaptıkları bölgeyse, bugün dünyanın finans merkezi olan Wall Street.

XS
SM
MD
LG