Nabucco doğal gaz boru hattı anlaşmasının imza törenine evsahipliği yapan Türkiye, Rusya’yla da Güney Akımı projesinde işbirliği yapmaya hazırlanıyor. Bu proje, Karadeniz’in altından geçirilmesi planlanan boru hattının bir kısmının Ukrayna değil, Türk karasularını kullanmasını öngörüyor.
Amerika bu duruma nasıl bakıyor? Amerika Dışişleri Bakanı’nın Avrasya Enerji Temsilcisi Büyükelçi Richard Morningstar’a göre, Avrupa’nın enerji güvenliği açısından güzergahların çeşitlendirilmesi önemli. Güney Akım'da işbirliğiyse Türkiye ve Rusya'yı ilgilendiriyor. Ancak Amerikalı yetkiliye göre Türkiye enerji işbirliği alanında liderlik etmeli.
Söyleşinin tamamını aşağıda okuyabilir ya da videosunu izleyebilirsiniz:
'Türkiye Bölgede Lider Olmalı'
VOA: Sayın Büyükelçi, Kafkaslar ve Orta Asya’daki enerji kaynaklarının diğer pazarlara aktarılması Amerika’nın çıkarlarına ne açıdan hizmet ediyor? Çünkü Amerika’nın doğrudan bu enerji kaynaklarını kullanmayacağı ortada…
MORNINGSTAR: Buna birden fazla gerekçe var. Öncelikle hidrokarbon enerji kaynaklarının üretimini arttırmak çıkarlarımıza hizmet eder. Eğer Kafkaslar ve Orta Asya’da daha fazla doğal gaz üretilirse, bu başka yerlerde de doğal gaz üretimini teşvik eder. Doğal gaz aynı zamanda temiz enerji kaynağı ve bu da bizim için önemli. İkinci olarak da, Avrupa ülkelerinin Kafkaslar ve Orta Asya ülkelerinden, güney koridoru üzerinden doğal gaz almasına önem veriyoruz. Ek enerji güzergahları açılması Avrupa’daki enerji ihtiyacını karşılayacak, Avrupa’yı daha güçlü hale getirecek. Avrupa bizim ortağımız. Bu yüzden enerji güvenliğine sahip olması bizim için önemli. Üçüncü olarak, Kafkaslar ve Orta Asya’da üretimin artması, bu ülkelerin ekonomilerinin kalkınması açısından yararlı. Son olarak da, Türkiye’nin bu girişimlere dahil olmasını, bir ortak olmasını gerçekten istiyoruz. Türkiye’nin bölge ülkeleriyle ilişkileri bizim için çok önemli. Türkiye bölgede lider olmalı, bu ülkelerin ekonomik kalkınmasına ve egemenliklerini korumalarına yardımcı olmalı.
'Rekabeti Değil, İşbirliğini Teşvik Ediyoruz'
VOA: Hazar havzasındaki büyük enerji kaynaklarını Avrupa pazarlarına aktarma yolları çok kısıtlı. Bir yanda eskimiş boru hatlarıyla Rusya var, diğer yanda da önümüzdeki yıllarda yeni bir enerji koridoru olmak isteyen Türkiye var. Amerika’nın buradaki konumu nedir? Rekabeti mi, işbirliğini mi teşvik ediyorsunuz?
MORNINGSTAR: Biz rekabeti teşvik etmiyoruz. Kafkaslar ve Orta Asya politikamızda bir tarafın kazanmasının, diğerinin zararına olması gerekmiyor. Daha çok güzergah ve kaynak olması gerektiğine inanıyoruz. Azerbaycan ve Türkmenistan gibi ülkelerin durumlarının daha iyileşmesi için üretim artışını teşvik ediyoruz. Bu durum kimseye bir tehdit olarak algılanmamalı. Bu kaynaklara bizim de, tüm dünyanın da ihtiyacı var. Rusya’nın da kaynaklarına ihtiyacımız var. Umarız onların da üretimi zamanla artar. Biz bu durumun rekabet ortamı yaratmasını istemiyoruz.
'Nabucco'ya Destek Vererek Yüksek Risk Almıyoruz'
VOA: Nabucco projesi 2015 yılında hizmete girecek. Ama bu proje yarın devreye girse, doğal gaz verecek ülke yok. Washington’un bu projeye destek vererek yüksek risk aldığını düşünüyor musunuz?
MORNINGSTAR: Amerika’nın yüksek risk aldığını düşünmüyorum. Nabucco çok önemli bir proje ve biz bu projeye büyük destek veriyoruz. Avrupa’nın enerji bağımlılığını azaltacak ve kendi enerji piyasasını güçlendirecek başka yollar da var. Ama Nabucco’nun önemi farklı. Eninde sonunda bu boru hattına doğal gaz veren ülkeler olacak. Azerbaycan büyük gaz rezervlerine sahip. Önümüzdeki yıllarda yeni doğal gaz yatakları açacaklar. Türkiye ve Azerbaycan’ın, doğal gazın fiyatlandırılması konusunda anlaşması ve Bakü’nün Ankara’nın gaz talebini anlayışla karşılaması çok önemli. Biz Azerbaycan gazının Nabucco projesinin önemli bir kısmını oluşturabileceğine inanıyoruz. Sonra Türkmenistan’ın da bu projeye katılacağını umuyoruz. Bu ülke de büyük doğal gaz rezervine sahip. Türkmenistan Cumhurbaşkanı Berdimuhammedov, Ankara’da Nabucco anlaşmasının imzalanmasından kısa bir süre önce projeye büyük destek verdiklerini açıkladı. Sonra Irak var. Irak Başbakanı Nuri el Maliki’nin Ankara’daki imza törenine katılması bizi çok umutlandırdı. Maliki, Nabucco boru hattına 15 milyar metreküp doğal gaz vermek istediğini söyledi.
VOA: Bu miktar boru hattının yıllık kapasitesinin yarısı demek…
MORNINGSTAR: Yapılacak çok şey var. Buna ulaşmak için hem Türkiye, hem de Irak’la birlikte çalışmak istiyoruz. Türkiye’nin imza töreninde gösterdiği güçlü destek bizi umutlandırdı. Bu da Nabucco projesine ivme kazandıracak, boru hattına gaz vermek isteyen üreticileri cesaretlendirecek. Başbakan Erdoğan da Nabucco’nun bölge için önemli olduğunu söyledi. Bütün bunlar bizi cesaretlendiriyor.
'Rusya Nabucco Projesinde Rekabet Edebilir'
VOA: Sayın Büyükelçi, Rusya’nın da gelecekte Nabucco projesine katılma olasılığı var mı?
MORNINGSTAR: Bu bir noktada Rusya’ya bağlı. Benim anladığım, Nabucco projesinin yarısı, olası üreticiler arasında rekabete açık. Rusya da tüm ülkeler gibi bu mücadeleye katılabilir. Bu da bir fırsat olabilir. İleride de böyle koşulların oluşmasını isteriz. İlle de Nabucco olması gerekmiyor. Rusya, kendi denetimi dışındaki başka projelere de ortak olabilir. İşbirliği için her zaman fırsat var. Önemli olan bir tarafın, diğer tarafı harcayarak çıkar sağlamasını önlemek.
'Güney Akım İşbirliği Türkiye ve Rusya Arasında'
VOA: Tersini düşünelim. Yani Türkiye’nin, Rusya’ya ait rakip Güney Akımı projesine katılması durumunda, Rusya’nın Karadeniz’in altından geçecek boru hattını Türk karasularından geçirmesini nasıl karşılarsınız?
MORNINGSTAR: Bu Türkiye ve Rusya’yı ilgilendiren bir konu. Türkiye ve Rusya arasında bu konuda olabilecek hiçbir görüşmeye girmeyi düşünmüyoruz. Güney Akımı boru hattına karşı olmadığımızı açıkladık. Güney Akımı projesine katılıp ya da ilgi duyup, Nabucco’ya destek veren birçok ülke de var. Bu iki boru hattının rekabet etmesi gerekmez. Biz Güney Akımı projesinin uygulanabilirliğini sorguluyoruz. Karadeniz’in altından uzun bir boru hattı geçirmenin son derece masraflı olacağına inanıyoruz. Üstelik Nabucco’da olduğu gibi bu projeye de doğal gaz sağlayacak ülkeler konusunda soru işaretleri var. Türkiye’nin Güney Akımı’na katılması, Ankara ve Moskova’yı ilgilendirir.
'AB'yle İlişkileri Olumlu Etkilemesi Gerekir'
VOA: Nabucco projesinin hayata geçmesi, Türkiye-Avrupa ilişkilerini nasıl etkiler?
MORNINGSTAR: Bence olumlu etkilemesi gerekir. Öyle umuyorum. Bu da Türkiye ve Avrupa Birliği’ni ilgilendiriyor. Türkiye’nin Nabucco projesine bu denli büyük destek vermesi, Avrupa’yla ilişkilerine de yardımcı olmalı.
'İran'ı Projeye Davet Etmek İçin En Kötü Zaman'
VOA: Daha önce İran’ın boru hattı projelerine katılmasına karşı olduğunuzu söylemiştiniz. Biliyoruz ki İran bölgenin en büyük doğal gaz üreticilerinden biri. Bu sert tutumu neye bağlayabiliriz?
MORNINGSTAR: Biliyorsunuz İran’la sorunlar yaşıyoruz. İran’la doğrudan ilişki kurma konusunda girişimlerimiz oldu. Üstelik sadece Amerika değil, İran’daki gelişmelerden kaygı duyan diğer ülkeler de benzer girişimlerde bulundu. Umarız İran’la ilişkilerimiz normalleşir ve aramızdaki nükleer anlaşmazlık çözülür. Ama şu ana kadar girişimlerimize yanıt alamadık. Ama İran bizimle ilişki kurar, ilişkilerimiz normalleşir, nükleer program gibi sorunlar çözülürse, o zaman İran’ın enerji sektörüne katılması mümkün olur. Bunun hem İran hem de diğer ülkelere yararı olur. İlişkilerimiz iyileşmeden İran’ın katılımına destek vermeyeceğiz.
VOA: Peki bölgedeki diğer ülkelerin İran’ı dışlayacağı konusunda bir güvence var mı?
MORNINGSTAR: Bence bu farazi bir durum. İran’ın Nabucco’ya katılmasını mümkün görmüyorum. Yalnızca Nabucco’ya katılan Avrupa ülkeleri değil, genelde tüm Avrupa ülkeleri, siyasi ilişkilerde gerçek bir değişim bekliyor. Başbakan Erdoğan da İran’dan söz etti. Dediğinden anladığım kadarıyla da bu gelecekte mümkün olabilir. İran konusunda ülkelerin görüş ayrılığına düşmesini beklemiyorum. İran’ın, ancak ilişkilerin normalleşmesi ve bu saydığım sorunların çözülmesi durumunda katılması gerektiğini düşünüyorum. Bu da onları teşvik edecek bir unsur olmalı. Ama şu anda İran’ı Nabucco ya da diğer projelere davet etmek için en kötü zaman. Bu karşılıksız taviz vermekten başka bir şey olmaz.
'Alternatif Enerji Alanında Yardım Etmek İstiyoruz'
VOA: Biliyoruz ki Amerika ve Avrupa ülkeleri alternatif enerji alanında büyük ilerleme kaydetti. Hazar havzasındaki petrol ve doğal gaz zengini ülkeler bu açıdan ne durumda?
MORNINGSTAR: Kendi kaynaklarını değerlendirmek ve ihraç etmek açısından sıkıntı yaşayacakları için alternatif enerji kaynaklarına karşı isteksiz olup olmadıklarını soruyorsanız, öyle olacağını sanmıyorum. Onlar da doğal kaynakların bir sonu olduğunu biliyor. Üstelik enerjiye talebin artacağının da farkındalar. Rusya dahil, birlikte çalıştığım bütün bu ülkeler, enerji verimliliği konusunda çalışmaya ve alternatif teknolojilere ilgi duyuyor. Uzun vadede bunun kendi çıkarlarına hizmet edeceğini iyi biliyorlar.
VOA: Peki bu konuda Türkiye’den olumlu izlenim edindiniz mi?
MORNINGSTAR: Evet. Birkaç hafta önce Türkiye-Amerika Enerji Çalışma Grubu toplantıları yapıldı. Bu toplantılarda alternatif enerji konusu tartışıldı. Bu konuda ileride daha fazla çalışmak istiyoruz. Amerika Enerji Bakanlığı da çok aktif ve Türkiye dahil bütün bölge ülkelerine, bu alanda ilerleme sağlamaları için yardım etmek istiyoruz.
