Amerika’da ekonomik kriz ticari emlak sahiplerini de vurdu. Birçok
kiralık iş yeri ve ofis boş kalırken, emlak sahipleri bankalara
borçlarını ödeyemez oldu. Alışveriş merkezleri de krizden etkilenen
yerler arasında. Uzmanlar durumun düzelmesinin 5 yıl sürebileceği
uyarısında bulunuyor.
Afganistan ve Almanya’da yaşadıktan sonra
Amerika’ya yerleşen Tony Atmar kendi işini kurarak Amerikan rüyasını
gerçekleştirmek istemiş. Ancak kriz, rüyasını kabusa çevirmiş.
Atmar cep telefonu aksesuarları sattığı dört dükkanını kapatmak zorunda kalmış.
Atmar, "Kimsenin böyle aksesuarlara harcayacak parası kalmadı. Herkes ancak geçiniyor. Kriz herkesi etkiledi" diyor.
Bir
zamanlar Atmar’ın dükkanının bulunduğu Landmark alışveriş merkezi de
kriz yüzünden büyük darbe yedi. Landmark’ın sahibi olan General Growth
Properties adlı şirket, iflas ettiğini açıkladı.
Alışveriş
merkezi ve ticari emlak sahibi şirketler, kriz yüzünden ne kiracı
bulabiliyor ne de banka borçlarını ödeyebiliyor. Ayrıca, sıkılaştırılan
kredi yasaları nedeniyle emlak borçlarını yeniden düzenletmeleri de
imkansız hale geliyor.
Deutsche Bank uzmanı Richard Parkus’a
göre bu borçların en az yüzde 65’inin, yeni kredi yasaları kapsamında
yenilenmesi, yeni borcun daha iyi şartlar altında yeniden açılması
mümkün değil:
"Geri ödenmeyen kredi borçlarında büyük bir artış var ve bu devam edeceğe benziyor."
Real
Estate Roundtable şirketinin başkanı Jeffrey Deboer’e göre emlak
sahiplerinin banka borçlarını ödeyememesinin başka olumsuz sonuçları da
var:
"Emlak sektörü bozuldukça, yerel yönetimlerin bütçeleri de daralıyor, işsizlik artıyor, emeklilik hesapları azalıyor."
Emlak uzmanı Sandy Paul’e göre de yerel yönetimlerin bütçeleri ticari emlaktan elde edilen vergi gelirlerine bağlı:
"Vergi
gelirlerinin önemli bölümünü bunlar oluşturuyor. Ayrıca yeni emlak
projeleri yapılırken, proje sahibi şirketler, o bölgede okul, yol ve
toplu taşımacılık projelerine de katkıda bulunmak zorunda."
Bu
nedenle ticari emlak sektörü daraldıkça, yerel yönetimler kamu
hizmetlerini gerektiği gibi yerine getiremiyor. Bazı kişiler,
hükümetten, ticari emlak alanına daha fazla yatırım yapılması için özel
sektöre teşvik sağlamasını istiyor. Böylece bankaların da bu kişilere
borç vermesi amaçlanıyor. Uzmanlarsa, emlak sahiplerinin banka
borçlarının yenilenmemesi halinde durumun daha da kötüleşeceği
uyarısında bulunuyor:
"Ticari emlaktaki iflaslar, aynen ev ve konutlardaki gibi hızlı bir şekilde yayılacak."
Uzmanlar,
emlak sektöründeki sorunların en az 3 yıl daha devam edeceğini, hatta
bunun 5 yıla uzama ihtimali de bulunduğunu söylüyor.