Finans piyasalarını kurtarmak için hazırlanan 700 milyar dolarlık paketin Temsilciler Meclisi'nde dün reddedilmesi üzerine, Amerikan borsaları tarihin en büyük düşüşünü kaydetti. Dow Jones Endeksi dün 778 puanla yüzde yedi oranında değer kaybetti.
Başkanın ve bir çok Kongre liderinin, ülkenin çok büyük bir kargaşaya sürükleneceği uyarısına rağmen, Temsilciler Meclisi 700 milyar dolarlık kurtarma paketini, 205'e karşı 228 oyla reddetti. Dev kurtarma planının kabulü için 12 oy daha gerekiyordu. Sonuçtan hayal kırıklığına uğradığını açıklayan Bush, ekonomi danışmanları ve Kongre liderleriyle, bundan sonra atılacak adımı belirlemeye çalışıyor.
Maliye Bakanı Henry Paulson, finans piyasalarını korumak için elindeki tüm imkanları kullanacağını bildirdi. Demokrat ve Cumhuriyetçi partili liderler planın çöküşünden birbirlerini sorumlu göstermekle birlikte, yeni bir plan üzerinde ortaklaşa çalışmayı vaat ettiler. Yenilgiye uğrayan tasarıya Demokrat milletvekillerinin büyük çoğunluğu 'evet' oyu verdi, ancak Cumhuriyetçiler'in sadece üçte biri olumlu oy kullandı.
Tasarı
üzerindeki en son oy ayırımına göre, Cumhuriyetçiler'den 133'ü Demokratlar'dan
da 95'i tasarıya 'hayır' oyu verdi.
Oylamadan sonra borsaların çok
büyük çapta değer yitirdiği görüldü. Bazı Cumhuriyetçi üyeler, Temsilciler
Meclisi'nin Demokrat partili Başkanı Nancy Peldosi'nin Cumhuriyetçiler'e
hakaret eden sözlerinin, tasarının reddedilmesine yol açtığını öne sürdü.
Cumhuriyetçi parti Grubu'nun Başkanı John Boehner şöyle konuştu:
"Bu tasarıya oy verilmesini sağlamak için her türlü çabayı gösterdik. Ancak başkanın partizanca konuşması, tasarıyı desteklemesini beklediğimiz bir çok üyemizin olumsuz oy vermesine yol açtı."
Demokrat
partili başkan Nancy Pelosi ise, Maliye bakanıyla konuştuğunu ve hem
Cumhuriyetçiler'le hem de Bush yönetimiyle komünikasyon hatlarını açık
tuttuklarını bildirdi.
"Maliye bakanına şunları söyledim: "Anlaştığımız üzere biz üzerimize düşeni yaptık. Hem Başkan Bush, hem de sizin, durumun ne kadar kritik olduğunu belirten konuşmalarınız, partili milletvekillerini ikna etti. Piyasaları ve vergi mükellefini korumak için harekete geçmemiz gerektiğine, biz ikna olduk. Fakat sizin verdiğiniz mesajları, Cumhuriyetçiler henüz anlamamış görünüyor".
Başkan
Bush'la Beyaz Saray'da yaptığı görüşmeden çıkarken, Maliye Bakanı Henry
Paulson, iki partinin üzerinde anlaşarak sunduğu kurtarma tasarısının
reddedilmesinden duyduğu hayal kırıklığını dile getirdi. Başkan Kongre'yle
yönetiminin tasarı üzerinde gereken değişiklikleri derhal yapmasını ve en kısa
zamanda uygulamaya geçilmesini sağlamak için çalışacağını açıkladı.
"Amerikan halkını, ekonominin daha da kötüye gitmesinin yaratacağı sonuçlardan korumak ve finans sistemimizi istikrara kavuşturmak için Kongre'yle işbirliği halinde, yeni kapsamlı tasarı için çalışmaya devam edeceğim."
Senato tarafında da Cumhuriyetçi Partili Judd Gregg durumu şöyle özetledi:
"Derhal ve etkili bir şekilde harekete geçmediğimiz taktirde, bir çok insan işini kaybedecek ve halk büyük sıkıntı içine düşecektir. İşin esası işte budur."
Temsilciler Meclisi Finans Hizmetleri Komisyonu'nun Başkanı Barney Frank da, "her iki partinin desteğini kazanan bir çözüme ulaşmak için çalışmaktan başka bir seçeneğimiz yok," dedi. Barney Frank, dün tasarının yenilgiye uğratılmasına yol açan Cumhuriyetçiler'e de sataşmaktan kaçınmadı.
"İşin aslına
bakarsak, Amerikan ekonomisini etkileyen çok ciddi bir krizle karşı karşıya
geldik. Bu krizden kurtulmamızı sağlayacak bir tasarı çevresinde birleştik.
Fakat söylenen bir sözden alındıkları için, tüm ülkeyi cezalandırma yoluna
gittiler."
Tasarı görüşülürken, bazı Cumhuriyetçi Kongre üyeleri yapılacak dev hükümet müdahalesinin, piyasaların temel sorunlarına çare olmadığını savundular. Demokratlar da, vergi mükelleflerinin yeterince korunmadığını öne sürdüler. Kasım ayında yapılacak seçimler için biran önce seçim bölgesine gitmek isteyen üyeler de, Kongre'nin tatile girmesi ertelendiği için, başkentten ayrılamıyor. Plan kabul edilmiş olsaydı, banka ve finans kurumlarının dağıttığı, fakat geri alamadıkları batık borçlar Hazine'ye devrolacaktı.
Dünkü oylamadan önce Merkez Bankası, piyasaları sakinleştirmeye çalıştı. Amerika Merkez Bankası dün eyalet merkez bankalarına 330 milyar dolar imkan yarattı. Bu para, finans kuruluşlarının ekonomik yaşamın dönebilmesi için gerekli olan kredi imkanlarını açık tutmak için sağlandı. Başkan Bush'un bu sabah borsalar açılmadan önce bir konuşma yapacağı açıklandı.
Amerikan borsalarından sonra bu sabah açılan uzak doğu borsaları da büyük değer kayıplarına sahne oldu. Sydney, Tokyo ve Hong Kong borsaları bu sabah yüzde 5 değer yitirdi. Amerikan bankacılık sisteminin içine düştüğü zor durumdan kurtaracak olan planın yenilgiye uğramasına, yatırımcıların verdiği yanıt, borsaların büyük çapta düşmesi oldu. Dow Jones Sanayi Endeksi, dün 780 puan düştü. Bundan önceki en büyük düşüş, 685 puanla 11 Eylül 2001'de Amerika'nın terör saldırılarına uğradığı gün yaşanmıştı. Ancak oran olarak bakıldığında, en büyük düşüş yüzde 20 ile 19 Ekim 1987'de tarihe, "Kara Pazartesi" olarak geçen gün kaydedilmişti. Nasdaq Sanayi Endeksi ile Standard And Poor's 500 de, dün, ortalama yüzde 9 civarında değer yitirdi.
Bush
yönetiminin sunduğu ve Kongre'nin üzerinde, bazı değişiklikler yaptığı kurtarma
paketinin önde gelen savunucularından Demokrat partili Senatör Chris Dodd,
Temsilciler Meclisi'nin tutum değiştirerek tasarıyı hafta sonuna kadar kabul
edeceği yönünde umutlu konuştu. Senatör Dodd bir çok vergi mükellefinin bu
tasarıyı desteklediğini de öne sürdü.
"Seçmen bize şunu
söylüyor: Bu duruma düştüğümüz için çok öfkeliyim. Ama harekete geçmezseniz
daha da çok kızacağım. Ve bu ekonomi daha da kötüye gider, çocuğumu
üniversiteye gönderemez, evimin borcunu ödeyemez duruma düşer ve işimi
kaybedersem, elimden kurtulmayı beklemeyin. Eğer harekete geçmezseniz,
Kongre'yi sorumlu tutarım. Seçmenin bize söylediği, işte budur."
Başkan Bush ve her iki partiden bir çok Kongre üyesi, bankaların kar-zarar hanesinden batık kredileri silmediğimiz taktirde, ekonominin çok büyük zarar göreceğini ve hatta büyük bir buhranın doğabileceğini söylüyor. Kredi piyasaları son bir aydır düzgün işlemiyor. Finans kurumlarının uğradığı zararlar hızla büyüyor.
Kuzey Carolina'nın büyük bankalarından Wachovia dün, Citigroup'la birleşmek durumunda kaldı ve bu bankanın hisse senetleri yüzde 80 oranında değer kaybetti. Amerikan bonolarına sahip bazı Avrupa bankaları, acil yardım istedi. Dün, Londra borsası da yüzde beş oranında değer yitirdi. Kredilerin donması ve dünya ekonomisinin büyük çapta küçülme ihtimalinden ötürü, bir varil petrolün fiyatı on dolar kadar düşerek 96 dolara indi. Amerikan doları biraz değer kazınırken İngiliz sterlini son yılların en büyük değer kaybına uğradı.