Türkiye, cumhurbaşkanını halkın seçmesi ve milletvekili seçimlerinin dört yılda bir yapılmasını da öngören anayasa değişikliği paketini oylamak üzere sandık başına gidiyor.
Paketin eski haliyle oylandığı gümrük kapılarında kullanılan oylar nedeniyle referandum tartışmaları bitmeyecek görünüyor. Yüksek Seçim Kurulu (YSK), 11 Eylül ile paketin değiştiği 17 Ekim tarihleri arasında gümrüklerde kullanılan 20 bin oyun sonucu etkileyeceği kanaatine varırsa, referandumun iptal edilip edilmeyeceğini de görüşecek.
YSK Başkanı Muammer Aydın, referandumda oy vermemenin cezasının ilk önce 12.5 kuruş olarak belirlendiğini anak bu miktarın güncelleştirilerek 17 Yeni Türk Lirası’na çıkarıldığını açıklamıştı. Aydın, referanduma bir gün kala ise cezanın 19 Yeni Türk Lirası olduğunu duyurdu. Aydın, referanduma katılımı artırmak için YSK’nın cezayı artırdığına ilişkin iddiaların gerçekle ilgisi olmadığını öne sürdü ve oy kullanmayanların ilçe seçim kurulu başkanları tarafından belirleneceğini dile getirdi. Aydın, oy kullanmayanlara ceza kesmenin yasal zemini olduğunu vurguladı.
YSK Başkanı Aydın’ın referandumla ilgili tartışmalı durumun sürdüğünü açıklaması dikkat çekti. Referanduma sunulan anayasa değişikliği paketinin cumhurbaşkanının görev süresini 5+5 olarak düzenlediğini, genel seçimlerin beş yıl yerine dört yılda bir yapılmasını öngördüğünü hatırlatan Aydın, 22 Temmuz milletvekili genel seçiminin ardından oluşan TBMM ve Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün görev sürelerinin ne olacağı konusunun tartışmalı olduğunu anlattı. Aydın, “Cumhurbaşkanı yedi, milletvekilleri beş yıllığına seçildi. Anayasa değişikliğine ‘evet’ çıktı diyelim. Yürürlüğe girince cumhurbaşkanının görev süresi beş, milletvekilleri dört mü olacak. Bu konular net değil” dedi.
Anayasa değişikliğine AKP başta olmak üzere DTP, Demokrat Parti ve Anavatan Partisi ‘evet’ diyor. CHP, MHP ve DSP ise anayasa değişikliğine karşı çıkıyor.
96 Bin Yeni Seçmen
Referandumda, 42 milyon 629 bin 733 seçmenin, 134 bin 700 sandıkta oy kullanması bekleniyor. Seçmen listelerini güncelleyen YSK, milletvekili genel seçiminde 42 milyon 533 bin 41 olan seçmen sayısını, 96 bin 692 artışla 42 milyon 629 bin 733 olarak belirledi. Güncellemeye göre, 1 Nisan-16 Ağustos 2007 tarihleri arasında öldükleri belirlenen 94 bin 765 seçmenin kaydı da listelerden silindi.
YSK, il seçim kurullarından gelen sonuçları birleştirerek ilan edecek. 22 Temmuz’da seçim sonuçlarını yeni kurulan bilgisayar sistemi sayesinde kısa sürede açıklayan YSK, aynı sistemi referandumda da kullanacak. Referanduma katılım oranıyla ilgili herhangi bir yasal düzenleme bulunmuyor. Oylama sonucu geçerli oyların yarısından çoğu “Evet” ise anayasa değişikliği kabul edilmiş sayılacak.
Referanduma Sunulan Anayasa Değişikliği
Halkın ‘evet’ ya da ‘hayır’ diyerek görüş belirteceği anayasa değişikliği paketi şu düzenlemeleri içeriyor:
- Genel seçimler dört yılda bir yapılacak.
- TBMM tüm kararlarında, üye tam sayısının en az üçte biri (184) ile toplanacak. Anayasada başka bir hüküm yoksa, toplantıya katılanların salt çoğunluğuyla karar alınacak. Ancak karar yeter sayısı, hiçbir şekilde üye tamsayısının dörtte birinin bir fazlasından (138) az olamayacak.
- Cumhurbaşkanı; 40 yaşını doldurmuş, yüksek öğrenim görmüş, TBMM üyeleri veya bu niteliklere ve milletvekili seçilme yeterliğine sahip Türk vatandaşları arasından, halk tarafından seçilecek.
- Cumhurbaşkanının görev süreci beş yıla indirilecek, bir kimse en fazla iki defa (5+5) cumhurbaşkanı seçilebilecek.
- Cumhurbaşkanlığına TBMM üyeleri içinden veya meclis dışından aday gösterilebilmesi, 20 milletvekilinin yazılı teklifiyle mümkün olacak. Ayrıca, en son yapılan milletvekili genel seçiminde aldıkları geçerli oyların toplamı yüzde 10’u aşan partiler de ortak cumhurbaşkanı adayı gösterebilecek. Cumhurbaşkanı göreve başlayıncaya kadar, görev süresi dolan cumhurbaşkanının görevi devam edecek.
- Anayasanın “Seçim kanunlarında yapılacak değişikliklerin, yürürlüğe girdikleri tarihten itibaren 1 yıl içinde uygulanamayacağına” ilişkin maddesi, cumhurbaşkanı seçiminde dikkate alınmayacak.