Avrupa Birliği’nin Lizbon’da iki süren liderler zirvesi sona erdi.
27 üye ülkenin katıldığı zirvede, Avrupa anayasasının yerini alacak yeni belge üzerinde anlaşmaya varıldı.
Toplantıya ev sahipliği yapan Portekiz Başbakanı Jose Socrates, belgenin Avrupa’yı daha güçlü, daha kendine güvenir ve gelecekteki sorunlarla mücadeleye hazır hale getireceğini söyledi.
Belgede Avrupa Birliği dönem başkanlığının süresi altı aydan iki yıla çıkarılıyor ve iç ve dış güvenlik polikaları konusunda Avrupa Birliği’ne daha fazla yetki veriliyor.
Avrupa Birliği Anayasası, Fransız ve Hollandalı seçmenler tarafından 2005’te reddedilmişti.
Yeni belge, 13 Aralık’ta imzalanacak ve tüm üye ülkeler tarafından kabul edilirse 2009 yılında yürürlüğe girecek.
Lizbon’da bir araya gelen Avrupa Birliği devlet ve hükümet başkanları, 27 üyeli bloğun daha iyi işlemesine olanak sağlayacak reform antlaşması üzerinde uzlaştılar. Yaklaşık 250 sayfalık belge konusunda uzlaşıya varılmasıyla birlikte 2005’te “Avrupa Anayasası”nın Fransa ve Hollanda’daki referandumlarda reddedilmesinin yarattığı belirsizlik ortamı da geride bırakılmış oldu.
AB Dönem Başkanı Portekiz’in Başbakanı Jose Socrates, yedi saatlik yoğun bir tartışma maratonunun ardından Birlik tarihinin en önemli krizlerinden birinin sonlanmasını sağlayan uzlaşıyı “Avrupa kurumsal krizden çıktı, geleceğin zorluklarıyla mücadeleye hazır” sözleriyle değerlendirdi. Lizbon Antlaşması, her ne kadar “Avrupa çıkarlarının ulusal çıkarların önüne geçtiği” bir belge olarak nitelense de her üye son ana kadar kendi çıkarları için mücadele etti.
AB liderlerinin üzerinde anlaştıkları antlaşma Birlik açısından bir çok yenilik içeriyor. Yeni antlaşma “anayasa” niteliği taşımıyor. Devlet çağrışımı yaratacak isim, bayrak, marş gibi unsurlar metinde yer almıyor. Altı ayda bir değişen dönem başkanlığı sisteminin yerini iki buçuk yıllığına seçilecek ve görev süresi bir kez uzatılabilecek “AB Başkanı” uygulaması alıyor. Dış politika alanında AB’nin sesi olacak bir Dış Politika Yüksek Temsilcisi makamı oluşturuluyor. Bu kişi aynı zamanda AB Komisyonu Başkan Yardımcısı statüsüne sahip olacak.|
etinde, NATO benzeri bir uygulamayla “dayanışma ilkesi” devreye sokuluyor. Madde saldırıya uğrayan bir ülkeyle dayanışma içinde olunmasını öngörüyor. Terörist saldırılar konusunda da benzer nitelikte bir dayanışma ilkesi devreye sokuluyor. Mevcut oy sistemi 2014’e dek korunuyor. 2017’ye kadar geçiş süresi verilecek olan sistemde yeni yöntem çifte çoğunluk olacak. Karar almak için üye ülkelerin yüzde 55’inin onayı ve bu ülkelerin AB nüfusunun yüzde 65’ini temsil etmeleri gerekecek. Ulusal veto yetkisi dışişleri, savunma, mali konular, sosyal güvenlik ve kültür alanlarında korunuyor. Belgeye göre, üye sayısı halen 785 olan Avrupa Parlamentosu için seçimler 751 üye belirlemek amacıyla yapılacak. Ancak AP Başkanı oy hakkını kaybedeceği için fiili sayı 750 olacak. 2014’ten itibaren AB Komisyonu da küçülecek, üyeleri rotasyonla seçilecek.
2005’te Fransa ve Hollanda’da düzenlenen referandumlarda “Avrupa Anayasası”nın reddedilmesiyle karmaşık bir sorun haline gelen süreçte yeni takvim son derece hızlı bir şekilde işleyecek. 13 Aralık’ta AB devlet ve hükümet başkanları Lizbon’da bir araya gelerek belgeye imza atacaklar. 2008 içinde ise üye ülkeler kendi yasaları doğrultusunda belgeyi onay sürecinden geçirecekler. Genel tercih parlamento onayı şeklinde belirginleşse de İrlanda, anayasası gereği belgeyi referanduma götürecek. Onay sürecinin tamamlanması halinde Lizbon Antlaşması 1 Ocak 2009’da yürürlüğe girecek. Bazı maddeler ise itiraz 2014’ten itibaren uygulanacak.