Erişilebilirlik

Artan Petrol Gelirleri Nasıl Kullanılıyor?


1970 ve 80’li yıllar, Ortadoğu’nun petrol üreticisi ülkelerini zenginliğe boğdu. Petrol gelirlerinin önemli bölümü sürdürülebilir projelere harcanmadı. Suudi Arabistan’ın dünyanın en büyük altıncı buğday üreticisi olmak için başlattığı çabalar, petrol fiyatlarındaki düşüşle azalan kaynaklar yüzünden başarısız oldu.

Ancak geçmişten alınan dersler yalnızca Suudi Arabistan’da değil, Körfez İşbirliği Konseyi üyesi Katar, Bahreyn, Umman, Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri’nde de unutulmamışa benziyor.

Uluslararası Para Fonu Ortadoğu ve Orta Asya Bölümü Direktörü Muhsin Han, petrol fiyatlarındaki rekor yükselme ve petrol gelirlerinde yıllık 350 milyar Dolar’a varan artışa rağmen, bu ülkelerin harcamalarını dizginlediğini söylüyor.

" 1970 ve 80’li yıllardan derslerini aldılar ve harcamalar konusunda daha dikkatli davranıyorlar. Petrol fiyatlarındaki artışın geçici olduğunu varsayarak hareket ediyorlar. Büyük ölçekli projelere başlayıp, sonra petrol gelirleri azalınca, ekonomik açıdan karlı olmayan projelerle baş başa kalmak istemiyorlar."

1970 ve 80’li yıllarda Ortadoğu’daki petrol üreticisi ülkeler gelirlerinin yüzde 80’ini sürdürülemez kalkınma projelerine harcadı. IMF yetkilisi, bu ülkelerin gelirlerinin üçte ikisini biriktirdiklerini, kalanını ekonomilerini çeşitlendirmek için harcadıklarını belirtiyor.

Peki bu paralar nereye gidiyor? Birçok uzman bölgedeki yeni kuşak yatırımcıların, dünyanın başka yerlerinde iyi projeler aradığını söylüyor. Aynı zamanda bu ülkeler eğitim, turizm ve yeni ekonomik sektörlerin geliştirilmesi için para ayırıyor. Özelleştirme ve istihdamın arttırılması da temel hedefler arasında.

Washington’daki Uluslararası Ekonomi Enstitüsü uzmanı Marcus Noland, elde edilen sonuçların, ülkelerin artı ve eksilerine göre farklılık gösterdiğini söylüyor:

" Örneğin Suudi Arabistan gibi ülkeler petro-kimya ürünlerine yönelerek plastik ve ona bağlı sanayiler geliştirdi. Birleşik Arap Emirlikleri finans, ulaştırma ve turizm başta olmak üzere hizmet sektörlerine yatırım yapmayı tercih etti."

Suudi Arabistan ayrıca iç ticaret ve yatırımları arttırdı. Birkaç yıl içinde bu alanda yapılan yatırımların değerinin 600 milyar Dolar’a ulaşması bekleniyor. Washington’daki Ulusal Amerikan-Arap Ticaret Odası Başkanı David Hamud, bu projelerin çoğunun petro-kimya sektörüyle ilgili olmadığını söylüyor.

" Cisco Systems, Intel, IBM gibi birçok Amerikan şirketi, Suudi Arabistan’da servis sektöründeki büyümeyi görüyor ve buraya milyonlarca Dolar yatırım yapıyor. Bölge ekonomileri kendilerini çeşitlendirdikçe, hizmet sektörünün gelecek vadettiğini anlıyor."

Katar da petrol gelirleriyle petro-kimya sanayiine yatırım yaptı, halkı eğitme ve meslek sahibi yapma çabalarına hız verdi. Amman’da da hükümet finans sektöründe düzenlemeler yapıyor ve özelleştirmeye ağırlık veriyor.

Ekonomist Herman FransSen, bu ülkelerin petrole bağımlılıklarını azaltmak ve istihdam yaratmak için daha fazla çaba göstermeleri gerektiğini vurguluyor.

" Bu ülkeler, petrol ve doğalgaz sektörlerine ağırlıklı olarak yatırım yapmaya devam edecekler. Dubai gibi, öteki bölge ülkeleri de ekonomilerini çeşitlendirme çabalarını sürdürmeli... Dubai örneği izlenirse bölge ülkeleri özellikle turizmde son derece başarılı olabilir."

Dubai yıllardır petrol dışındaki sektörlere yatırım yapıyor. Bunlar arasında medya, iletişim ve yabancı yatırımcıların Dubai’ye çekilmesi var. Uzmanlar Dubai’yi ekonominin çeşitlendirilmesinde örnek olarak gösteriyor. Bazı uzmanlar Kuveyt ve Suudi Arabistan gibi zengin petrol rezervlerine sahip ülkelerin, Birleşik Arap Emirlikleri gibi rezervleri tükenmekte olanlara kıyasla ekonominin çeşitlendirilmesi konusunda yavaş kaldığını düşünüyor.

Amerikan-Arap Ticaret Odası Başkanı David Hamud, petrol kaynaklarının ömrü ne olursa olsun petrol üreticisi ülkelerin petrol piyasasının ne kadar değişken olduğunu anladığını söylüyor.

" Petrol fiyatları bu kadar yüksekken ve 1970’li yıllarla kıyaslanamayacak fırsatlar varken, bu ülkeler ekonomilerini çeşitlendirmek için kaynak ayırabilirler."

Birçok uzman hala bölgede geliştirilen yeni projelerin, artan genç nüfusa yeterli istihdam sağlayamadığı uyarısında bulunuyor. Bazı uzmanlar da artan petrol fiyatları yüzünden, hükümetlerin, petrol sektöründeki yüksek ücretli işlerde çalışanları cezbetmek için alternatif üretmelerinin güçleştiğine dikkati çekiyor.

XS
SM
MD
LG